Stefan Żeromski urodził się 14 października 1864 r. w Strawczynie (obecnie woj. świętokrzyskie), zmarł 20 listopada 1925 r. w Warszawie. Pochowany został na warszawskim cmentarzu ewangelicko-reformowanym. Był jednym z najwybitniejszych polskich prozaików, dramatopisarzy; pisarzem przekonanym o szczególnym posłannictwie literata, jego odpowiedzialności za kształtowanie losu narodu i Ojczyzny. Pisał pod pseudonimami, m.in. Maurycy Zych, Józef Katerla.

Żeromski pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Górach Świętokrzyskich. W latach 1874–1886 uczęszczał do Męskiego Gimnazjum Rządowego w Kielcach, w którego budynku mieści się obecnie Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego, oddział Muzeum Narodowego w Kielcach. Następnie wyjechał do Warszawy, gdzie rozpoczął studia w Szkole Weterynarii. Trudna sytuacja materialna zmusiła go jednak do przerwania nauki i podjęcia pracy guwernera.

Pierwsze opublikowane utwory Żeromskiego powstały jeszcze w czasach jego szkolnej edukacji, były to wiersze. W 1895 r. ukazały się drukiem tomiki: Opowiadania oraz Rozdziobią nas kruki, wrony. Do najbardziej znanych utworów pisarza należą niewątpliwie Syzyfowe prace, Ludzie bezdomni, Popioły, Dzieje grzechu oraz Wierna rzeka. W ostatnich latach życia pisarza powstały: Snobizm i postęp, zbiór opowiadań Pomyłki, powieść Przedwiośnie oraz poemat prozą Puszcza jodłowa.

„Ostatni Wajdelota”, jak nazwał Żeromskiego wybitny badacz polskiego romantyzmu Józef Ujejski, oprócz pracy literackiej poświęcał się również działalności społecznej. Zakładał szkoły, uniwersytety, biblioteki. Aktywnie uczestniczył w organizacji życia kulturalno-literackiego. Był laureatem licznych nagród, pretendentem do literackiej Nagrody Nobla. Jego twórczość doczekała się licznych przekładów oraz adaptacji i ekranizacji filmowych. Po śmierci Żeromskiego najwięksi polscy literaci – J. Lechoń, A. Słonimski, J. Tuwim, L. Staff – złożyli mu hołd, poświęcając pamięci pisarza swe utwory.

Sylwia Zacharz
kierownik Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego,
oddziału Muzeum Narodowego w Kielcach

Numizmaty powiązane z artykułem