Pszczoła miodna (Apis mellifera L.) jest gatunkiem owada błonkoskrzydłego należącego do rodziny pszczołowatych (Apidea), rodzaju pszczoła (Apis), obejmującej gatunki wytwarzające miód. Występuje na całym świecie i jest najliczniejszym i najbardziej powszechnym przedstawicielem rodzaju Apis. Podgatunki pszczoły miodnej podzielono – ze względu na obszar występowania i zachowanie – na cztery grupy: I) ciemne pszczoły z Europy Północnej i Zachodniej oraz Afryki Północnej, II) pszczoły Bałkanów i pokrewne, III) pszczoły orientalne, IV) pszczoły afrykańskie.

Rodziny pszczele, zależnie od gatunku, liczą od kilku do 80 tys. osobników. Wszystkie gatunki rodzaju Apis żyją w zorganizowanych społecznościach na zbudowanych pionowych, woskowych plastrach, które składają się z sześciokątnych komórek umieszczonych z obydwu stron środkowej ścianki. W komórkach tych pszczoły wychowują czerw i magazynują zapasy pokarmu. Potrafią utrzymywać stałą temperaturę gniazda. Występuje tu polimorfizm, czyli wielopostaciowość: oprócz typowej postaci samicy, jaką jest matka, i samca – trutnia, pojawia się postać trzecia – robotnica. Rój pszczeli składa się z matki, kilkudziesięciu tysięcy robotnic oraz kilku tysięcy trutni. Głównym zadaniem matki jest składanie jaj. Jedynym zadaniem trutni jest unasienienie matki. Pszczoły robotnice wykonują wszelkie prace niezbędne do utrzymania przy życiu rodziny pszczelej, a rodzaj wykonywanej pracy zależy od wieku osobnika (polietyzm wiekowy). Pszczoły tworzą rodzinę dzięki silnemu oddziaływaniu na nie feromonów matki, regularnym zmianom aktywności gruczołów, porozumiewaniu się za pomocą tańców i wydawaniu dźwięków. Dzięki feromonom utrzymywana jest również dominacja reprodukcyjna matki.

Pszczoły są niezwykle zorganizowaną grupą zwierząt, wyspecjalizowaną w przetwarzaniu zebranych na kwiatach nektaru i pyłków oraz spadzi iglastej i liściastej w pokarm. Życie pojedynczej robotnicy, jak i całej rodziny koncentruje się wokół codziennego wypełniania tego zadania. Pszczoły miodne są gatunkiem strategicznym dla człowieka oraz całej przyrody, ponieważ podczas zbierania nektaru i pyłków kwiatów, zapylają jednocześnie rośliny owadopylne. Szacuje się, że korzyści, jakie przynoszą pszczoły poprzez zapylanie wielu gatunków roślin uprawnych, jak i dziko żyjących, przekraczają kilkudziesięciokrotnie wartość wszystkich produktów pszczelich (miód, wosk, propolis, pyłek, pierzga, mleczko pszczele, jad pszczeli).

Dr hab. Beata Madras-Majewska, prof. SGGW

Numizmaty powiązane z artykułem