Tematyka monet
Jan Olbracht
Dziesiąta moneta serii ukazuje Jana Olbrachta, trzeciego syna Kazimierza Jagiellończyka, króla Polski od 1492 r., księcia
głogowskiego do 1498 r., nieskutecznie obranego królem węgierskim w 1490 r. Jego krótkie panowanie było trudne,
obciążone klęską bukowińską. Na ten czas została zerwana unia personalna polsko-litewska (tron wielkoksiążęcy
na Litwie objął jego brat Aleksander).
Na medalowym popiersiu króla, w profilu zwróconym w prawo (według portretu pędzla Marcella Bacciarellego),
widać podobieństwo rysów twarzy do rzeźby gotycko-renesansowego nagrobka w katedrze na Wawelu. Na medalu
król nosi kołpak ze strusim piórem, na płaszczu zawieszony złoty łańcuch z medalionem.
Na awersie monety czytamy, nieznacznie skrócony, tekst przeniesiony z rewersu medalu (w tłumaczeniu): Kazimierza
syn trzeci, brat Władysława, króla Węgier i Czech, a także Świętego Kazimierza, zwycięzca Tatarów, pokonany w bitwie
z Wołochami. Umarł w Toruniu Roku Pańskiego 1501, mając lat 41, w 9. roku panowania, dnia 7 sierpnia.
Jan Olbracht, urodzony w 1459 r., był trzecim synem Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Przyłączył
księstwa zatorskie i płockie do Korony. W polityce zagranicznej skupił się na walce z Tatarami i Turkami, a także
dążeniu do odzyskania polskiej zwierzchności nad Mołdawią i Wołoszczyzną, lenn Polski od 1387 r. Wyprawa
pospolitego ruszenia szlacheckiego w 1497 r. zakończyła się klęską w bitwie pod Koźminem na Bukowinie, gdzie
zginęło około 5 tys. polskiej szlachty (mawiano „Za króla Olbrachta wyginęła szlachta”). Wojnę przerwał rozejm
w 1501 r. W celu pozyskania podatków na obronność poszerzono szlachcie przywileje (1496 r., statuty piotrkowskie).
Ważne zmiany zaszły w polskim parlamentaryzmie – dotychczasowa Rada Królewska przekształciła się w Senat,
a zjazdy sejmików szlacheckich w Izbę Poselską Sejmu, co stworzyło podwaliny tzw. demokracji szlacheckiej. Jan
Olbracht zmarł bezpotomnie, został pochowany na Wawelu, a jego serce złożono w bazylice św. Janów w Toruniu.
Marta Męclewska