Tematyka monet
Dukat Zygmunta Starego
Panowanie Zygmunta Starego (1506–1548) rozpoczyna
nowy okres w historii pieniądza polskiego.
Po epoce monety późnośredniowiecznej, opartej
na półgroszu, nastąpił czas pieniądza nowożytnego.
Mamy wówczas do czynienia już z całym
systemem pieniężnym. Jego podstawą był złoty
obrachunkowy, na który składało się 30 realnych
groszy. Istniały również krotności grosza w postaci
trojaków i szóstaków a także nominały drobniejsze
– półgroszki, denary i trzeciaki.
Zmienił się też wygląd monet. W napisach litery
gotyckie zostały zastąpione przez litery zwane
łacińskimi. Pojawiły się prawdziwie renesansowe,
realistyczne portrety króla, a w legendach zaczęto
umieszczać daty emisji.
Przełomowe znaczenie miało wprowadzenie
w 1528 roku waluty złotej – złotego polskiego
zwanego dukatem. Do naszej serii został wybrany
dukat z 1529 roku. Na jego awersie widać zwrócone
w prawo popiersie króla w zbroi i koronie
na głowie. Uwagę zwraca założony pod koronę królewską
czepiec, który przypomina fryzurę. W otoku
czytamy: SIGIS[mundus] ◆ I – REX ◆ POL[onie] ◆, czyli
Zygmunt I król Polski. U dołu, poziomo, data 1529
i ornament roślinny. Na rewersie umieszczono pod
koroną pięciopolową tarczę herbową. U góry nosi
ona Orła polskiego i Pogoń litewską, na dole Lwa
ruskiego i Orła pruskiego, w środku natomiast herb
Habsburgów. Ten ostatni upamiętniał matkę króla
– Elżbietę Rakuszankę. Po bokach tarczy widzimy
litery C – N, które oznaczają miejsce wybicia (Cracovia)
i imię podskarbiego koronnego Mikołaja Szydłowieckiego
(Nicolaus). W otoku sentencja: IVSTVS
VT PALMA FLOREBIT (Sprawiedliwy jako palma
zakwitnie).
Na nowej monecie główny motyw stanowi oczywiście
odwzorowanie dukata. Na awersie elementem
dodatkowym jest okrągła metryka z Orłem,
nominałem 20 złotych i datą 2016. Całość została
ujęta w bardzo efektowne obramowanie nawiązujące
do wnętrza kopuły Kaplicy Zygmuntowskiej.
Na stronie odwrotnej rewersowi dukata towarzyszy
(w postaci poddruku laserowego) Orzeł pod koroną
z XVI-wiecznego drzeworytu.
Stanisław Suchodolski