Reforma monetarna 1765 roku, dokonana przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako próba ratowania podupadłej gospodarki, stała się powodem otwarcia Mennicy Warszawskiej, wybudowanej przy ul. Bielańskiej. Maszyny mennicze ruszyły 250 lat temu – 10 lutego 1766 roku. W mennicy bito monety i medale ze złota, srebra i miedzi. Ich wysoki kunszt artystyczny zapewniał nadworny medalier – Jan Filip Holzhausser.

Rozbiory Polski kończą w 1795 roku działalność mennicy stanisławowskiej i dopiero po piętnastoletniej przerwie, w dobie Księstwa Warszawskiego, otwiera ona swe podwoje, wybijając ogromne ilości monet na potrzeby toczących się wojen napoleońskich. Jej monety opatrzone są herbem Księstwa Warszawskiego i portretem jego władcy – Fryderyka Augusta.

Traktat Wiedeński z 1815 r. zamyka ten rozdział działalności Mennicy Warszawskiej. Car Aleksander I, będący formalnie królem Polski, wprowadza w Królestwie Polskim nowy system monetarny, powiązany z systemem Cesarstwa. W 1820 roku, w związku z rozwojem obiegu monetarnego, zostaje ukończony nowy, okazały gmach mennicy, stojący tuż obok dawnej budowli. Po upadku powstania listopadowego, w latach 1832–1842, Mennica Królestwa wybija tylko monety dwujęzyczne – polsko-rosyjskie. Później następuje całkowita rusyfikacja mennictwa i w latach 1842–1867 wybijane są tam już tylko rosyjskie monety miedziane. W 1907 r. gmach Mennicy Warszawskiej zostaje rozebrany, a na jego miejscu powstaje okazały budynek Banku Cesarstwa.

Odrodzenie państwowości Polski po I wojnie światowej łączy się z reformą i ujednoliceniem systemu monetarnego Rzeczypospolitej. W 1924 r. zostaje wybudowany nowy gmach Mennicy Warszawskiej przy ul. Markowskiej 18. Wybijane są tu całe serie monet obiegowych i próbnych, projektowane przez znakomitych polskich medalierów. Wybuch II wojny światowej i okupacja hitlerowska brutalnie kończy tę dobrą passę mennictwa polskiego – okupant pozwala wybijać wyłącznie monety zdawkowe, a w 1944 roku wysadza gmach mennicy.

Po wojnie gmach mennicy zostaje odbudowany, ale już w 1952 roku, w związku z dużymi potrzebami menniczymi, powstaje nowy gmach Mennicy Państwowej przy zbiegu ulic Żelaznej i Pereca. Obecnie działająca Mennica Polska S.A. to kontynuatorka 250-letniej działalności Mennicy Warszawskiej. W styczniu 2016 r. rozpoczęła produkcję w nowym zakładzie produkcyjnym, w Warszawie przy ul. Annopol 3.

Na rewersie monety (klipy) ukazano, często występujące na monetach i medalach tego okresu, popiersie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dłuta Holzhaussera. Przedstawiono również wizerunek podstawowej maszyny menniczej doby stanisławowskiej, tzw. balansjerki. Całość podkreśla maksyma Pro Fide,Grege Et Lege (Za wiarę, lud i prawo), która widniała na medalu sławiącym wznowienie przez króla Orderu Orła Białego.

Na awersie monety rozpoznajemy wizerunek Zamku Królewskiego i postać Minerwy, jako opiekunki rzemiosł, z medalu królewskiego z 1766 roku, który wybito na pamiątkę reformy monetarnej i założenia Mennicy Warszawskiej. Dobór symboli i odniesień historycznych, a także wkomponowanie w klipę wizerunku współczesnej monety, doskonale uwydatnia ciągłość historii menniczej w Polsce.

Lech Kokociński
prezes honorowy Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego

Coins linked with an article