W 80. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego wspominamy heroizm zarówno żołnierzy tego bezprecedensowego zrywu niepodległościowego, jak i ludności cywilnej miasta, która wspierała powstańców, a jednocześnie była narażona na działania wojenne toczone na ulicach stolicy.

Warszawa walczyła przez 63 dni (od 1 sierpnia do 3 października 1944 r.). Po raz pierwszy od jesieni 1939 r. ujawniono wtedy podziemne struktury państwowe. Polska znów żyła! Powstanie Warszawskie było kulminacyjną, a jednocześnie ostatnią podjętą przez Polskie Państwo Podziemne próbą otwartej walki zbrojnej o niepodległość Polski z okupantem niemieckim, a pod względem politycznym - także z Sowietami, gdyż powstańcze zwycięstwo miało przypisać podziemnym władzom rolę gospodarza terytorium, na które wkraczała Armia Czerwona. Cele te nie zostały osiągnięte. Przegrano walkę. Wydawało się też wówczas, że na zawsze przegrano niepodległość.

Ciężar odpowiedzialności za decyzję o zrywie spoczął na dowódcach powstania z gen. Tadeuszem Komorowskim „Borem" na czele. Historycy szacują, że podczas walk, nalotów, ostrzałów artyleryjskich, a także masakr przeprowadzanych przez oddziały niemieckie na ludności cywilnej zginęło od 150 tys. do 200 tys. ofiar - żołnierzy Armii Krajowej oraz cywilnych mieszkańców miasta.

Niemcy, na skutek systematycznego wyburzania i nalotów, obrócili w gruzowisko 85 proc. przedwojennej zabudowy Warszawy, pozostałą wśród ruin ludność wypędzili z miasta, a żołnierzy osadzili w obozach. Zginął kwiat młodzieży polskiej, przyszłej elity narodu. Ponieważ powstańczy dramat Polski był tak dojmujący, a powojenny werdykt przywódców zwycięskich mocarstw tak niesprawiedliwy, wolni od 35 lat Polacy obchodzą co roku dzień wybuchu Powstania Warszawskiego z należnym, głębokim szacunkiem dla bohaterów zrywu. Powstańcy wykazali się bowiem niezwykłym poświęceniem i patriotyzmem, a odwagi dodawała im wiara. Stąd dziś, gdy żyją jeszcze ostatni uczestnicy tych walk - żołnierze i świadkowie dwóch miesięcy heroicznego przeciwstawiania się okupantowi - zobowiązani dziedzictwem tamtych dni chcemy uczestniczyć wraz z naszymi wielkimi bohaterami i pod ich przywództwem w uroczystych obchodach rocznicowych. Chcemy przeżywać ten niezwykły moment naszej historii i pielęgnować pamięć o nim.

Na banknocie kolekcjonerskim poświęconym 80. rocznicy wybuchu powstania zaprezentowano symboliczny obraz zrywu: na przedniej stronie zwycięstwo polskich żołnierzy, którzy mimo słabego uzbrojenia i osamotnienia w walce potrafili wygrywać z Niemcami, choćby zdobywając budynek PAST-y. Na odwrotnej stronie -m.in. ludność cywilną modlącą się podczas jednej z polowych mszy św., odprawianych głównie na podwórkach warszawskich kamienic. W tym tragicznym czasie wiara dodawała odwagi, nadawała sens walce i poświęceniu życia za wartości najwyższe, w tym wolność przyszłych po-koleń. Widniejący na banknocie symbol Polski Walczącej - wszechobecny na murach i pomnikach powstańczej stolicy - był znakiem nadziei na odzyskanie niepodległości Ojczyzny. Czas pokazał, że ofiary powstańczego pokolenia nie poszły na marne. Ich wnukowie żyją dziś w wolnej Polsce.

Jan Żaryn

Numizmaty powiązane z artykułem