Polski sąd prawa istnieje już 25 lat. Pierwszą ustawę o Trybunale Konstytucyjnym uchwalono 25 kwietnia 1985 r. Trzy lata wcześniej, 26 marca 1982 r., na podstawie noweli konstytucyjnej Trybunał został wpisany do konstytucji. Czas, który upłynął od ustanowienia noweli konstytucyjnej do uchwalenia ustawy, to okres ostrych sporów o kompetencje sądu prawa. Od początku wpływowe środowiska przeciwstawiały się idei stworzenia sądu konstytucyjnego, nie bez racji postrzegając go jako instytucję niezależną i trudną do politycznego podporządkowania.

Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym z 1985 r., będąca wynikiem kompromisu osiągniętego z dużym trudem, ograniczała pozycję i kompetencje Trybunału Konstytucyjnego. Ograniczenie najważniejsze, zapisane już w nowelizacji konstytucji z 1982 r., polegało na tym, że tylko niektóre orzeczenia Trybunału były ostateczne. Orzeczenia o niekonstytucyjności ustawy miały podlegać rozpatrzeniu przez Sejm, który mógł je odrzucić uchwałą podjętą większością 2/3 głosów. W ten sposób usiłowano doprowadzić do kompromisu między stworzeniem sądownictwa konstytucyjnego a utrzymaniem zasady jednolitości władzy państwowej. W praktyce - począwszy już od pierwszego orzeczenia z 28 maja 1986 r. - polskiemu Trybunałowi Konstytucyjnemu udało się zdobyć stosunkowo niezależną pozycję i wypracować interesujące orzecznictwo.

Niestety również po przełomie 1989 r. ograniczenia kompetencji Trybunału zostały utrzymane. Mimo to Trybunał wydał wiele orzeczeń i zyskał znaczny autorytet wśród elit politycznych, a także teoretyków prawa. Orzecznictwo Trybunału rozwinęło zwłaszcza takie klauzule konstytucyjne, jak zasada państwa prawnego i zasada równości, wypełniając wiele luk i rozwiewając wątpliwości, które powstawały z powodu braku nowoczesnej konstytucji.

Dopiero konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. oraz ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym dały polskiemu sądowi prawa takie same kompetencje, jakie posiadają sądy konstytucyjne innych krajów.

Podstawowym zadaniem Trybunału Konstytucyjnego jest kontrola hierarchicznej zgodności norm prawnych, a więc rozstrzyganie o tym, czy normy prawne niższego rzędu są zgodne z normami prawnymi wyższego rzędu (a zwłaszcza z konstytucją), i w miarę potrzeby eliminowanie norm niezgodnych z systemu obowiązującego prawa. Wyłącznym punktem odniesienia dla tych rozstrzygnięć jest konstytucja.

Zadaniami Trybunału Konstytucyjnego są:

• kontrola norm (abstrakcyjna i konkretna); szczególną procedurą kontroli norm jest rozpatrywanie skarg konstytucyjnych;
• rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;
• orzekanie o zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych;
• uznawanie przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej.

Numizmaty powiązane z artykułem