Tematyka monet
100-lecie zawarcia Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską

Konkordat między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą
Polską został podpisany 10 lutego 1925 r., po zaledwie
sześciu miesiącach negocjacji. Głównym negocjatorem
ze strony polskiej był minister Stanisław Grabski, przywódca
Narodowej Demokracji i brat ówczesnego premiera
Władysława Grabskiego. Tak wspominał swoją
audiencję u papieża Piusa XI, przyjaciela Polski, który
w latach 1919–1921 pełnił funkcję nuncjusza apostolskiego
w Polsce jako Achille Ratti: „Powiedział mi on,
że z chęcią przyznał państwu polskiemu większe uprawnienia,
niż daje władzy państwowej jakikolwiek inny
nowoczesny konkordat, bo wie, w jak trudnym położeniu
znajduje się Polska wskutek swej geograficznej pozycji,
a dla całego świata chrześcijańskiego trzeba, by była jak
najsilniejszą”. Słowa te nie straciły na aktualności.
Zarówno Rosja, jak i Niemcy kontestowały kończący
I wojnę światową traktat wersalski i towarzyszące mu
dokumenty pokojowe. W 1925 r. Polska musiała prowadzić
politykę obronną ze względu na roszczeniową politykę
Niemiec, które za pomocą dyplomacji i nacisków
gospodarczych negowały nasze prawa do ziem zachodnich.
Z kolei wobec Rosji sowieckiej – od 1922 r. związanej
z Niemcami antywersalskim traktatem z Rapallo –
również należało wykazywać szczególną czujność
z powodu przerzucania przez granicę komunistycznych
agitatorów dążących do oderwania wschodnich części
terytorium Polski. Umowa międzynarodowa między
II Rzecząpospolitą a Stolicą Apostolską, a wraz z nią
stały podział terytorium odrodzonej Polski na metropolie
i diecezje wzmacniały stabilizację naszych granic,
natomiast katolickiej większości dawały poczucie utożsamienia
się z wolną ojczyzną. Dlatego przy ratyfikacji
konkordatu przez parlament nawet lewica – wroga umowie
i opowiadająca się za rozdziałem Kościoła od państwa
– nie zdecydowała się na ostentacyjne głosowanie
przeciwko jego podpisaniu. Część posłów wstrzymała
się od głosowania. Z kolei przedstawiciele stronnictw
narodowo-chadeckich i konserwatywnych oraz ludowcy z „Piasta” przyjęli w głosowaniu umowę z nieskrywaną
satysfakcją.
We wrześniu 1945 r. władze narzucone przez Moskwę
zerwały jednostronnie konkordat z 1925 r. Nowa umowa
powstała dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości,
w dobie pontyfikatu św. Jana Pawła II, w 1993 r. Do dziś
stanowi gwarancję należytego rozumienia przez naród nadzwyczajnej
roli katolicyzmu na ziemiach polskich.
Jan Żaryn
Na rewersie monety przedstawiono sylwetki papieża Piusa XI
i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, których podpisy
widnieją na dokumencie ratyfikacyjnym.
Na awersie monety umieszczono odcisk pieczęci państwowej
Rzeczypospolitej Polskiej z ostatniej strony
oryginalnego dokumentu ratyfikacyjnego sporządzonego
w języku francuskim, a także fragment tekstu:
„Salut: Un Concordat entre le Saint-Siège et la République
de Pologne ayant été signé à Rome le dix Février
mil neuf cent vingt cinq, Concordat, dont la teneur suit:”
(„W dniu dziesiątym lutego tysiąc dziewięćset dwudziestego
piątego roku podpisany został w Rzymie Konkordat
pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską,
który słowo w słowo brzmi jak następuje:”).