Stanisław Koniecpolski jest uznawany za jednego z najwybitniejszych hetmanów w historii Polski. Swoją karierę ściśle związał z hetmanem wielkim koronnym Stanisławem Żółkiewskim. To właśnie jego poparcie umożliwiło zaledwie 26-letniemu Koniecpolskiemu objęcie w 1618 r. urzędu hetmana polnego, co wywołało oburzenie szlachty. Dwa lata później Koniecpolski wziął udział w zakończonej klęską wyprawie cecorskiej. Został pojmany i trafił do tureckiej niewoli. Po powrocie stanął na czele wojsk zwalczających najazdy tatarskie. W 1624 r. odniósł wielkie zwycięstwo nad Tatarami pod Martynowem. Następnie otrzymał rozkaz powstrzymania postępujących wojsk szwedzkich w Prusach Królewskich. Pomimo wielkich trudności i przewagi liczebnej przeciwnika z zadania wywiązał się znakomicie. 27 czerwca 1629 r. pod Trzcianą pobił jednego z najwybitniejszych wodzów XVII stulecia – króla Szwecji Gustawa II Adolfa.

W 1632 r. Koniecpolski otrzymał buławę wielką koronną. Rok później pobił Tatarów pod Sasowym Rogiem, a Turków pod Kamieńcem Podolskim. Zwycięstwo w tej drugiej bitwie było możliwe dzięki zastosowaniu przez hetmana nowoczesnych metod prowadzenia walki polegających na zwiększeniu roli piechoty i artylerii oraz zastosowaniu fortyfikacji polowych.

Dwanaście lat później, 30 stycznia 1644 r., pod Ochmatowem Koniecpolski odniósł wspaniałe zwycięstwo nad Tatarami dowodzonymi przez Tuhaj-beja.

Cieszący się wielką estymą Stanisław Koniecpolski zmarł nagle 11 marca 1646 r. Zapisał się w pamięci jako odważny i roztropny wódz, który umiał łączyć elementy staropolskiej sztuki wojennej i rajdy kawaleryjskie z siłą ogniową artylerii oraz piechoty. Do prowadzenia walk wykorzystywał system taborów, rozbudowywał także arsenały i twierdze. Jego śmierć była tym bardziej tragiczna, że tuż po niej nastały wydarzenia i klęski, które zachwiały podstawami Rzeczypospolitej. Dlatego też wielu tłumaczyło samo nazwisko wielkiego wodza jako koniec Polski, co miało być zapowiedzią kryzysu państwa w połowie XVII stulecia.

Na rewersach monety złotej i srebrnej został umieszczony wizerunek hetmana Stanisława Koniecpolskiego. Na awersach – poza stałymi elementami: napisem „Rzeczpospolita Polska”, rokiem emisji, nominałem oraz wizerunkiem orła ustalonym dla godła Rzeczypospolitej Polskiej – widnieją także: buława oraz herb Pobóg z pieczęci Stanisława Koniecpolskiego.

Wojciech Kalwat

Numizmaty powiązane z artykułem