Kiedy w 1795 r. Polska utraciła niepodległość, na obszarach, które potem weszły w skład Księstwa Warszawskiego dominował pieniądz pruski. Mennica Warszawska została zamknięta niedługo po ostatnim rozbiorze. Uruchomiono ją ponownie dopiero w 1810 r., choć Księstwo istniało już od trzech lat. Jej działalność, z krótką przerwą, trwała około pięciu lat (1810–1815). A więc niemal tyle samo, ile istniało samo Księstwo (1807–1813). Paradoksalnie daty te tylko częściowo się pokrywają. Mennicę otwarto bowiem dopiero trzy lata po zawarciu w 1807 r. pokoju w Tylży, na mocy którego ustanowiono Księstwo. Przeszkoda tkwiła w tym, że mennica była prywatną własnością króla Stanisława Augusta. Dopiero po jej wykupie od spadkobiercy króla – księcia Józefa Poniatowskiego – mogły ruszyć prace mennicze. Bito dukaty, talary, 1/3 talara (2 zł), 1/6 talara (1 zł), monety bilonowe o nominałach 5 i 10 groszy oraz miedziane trojaki (3 gr) i grosze. Działalność mennicy nie ustała jednak nawet po upadku Księstwa w 1813 r. Decyzją nowych władz rosyjskich po krótkiej przerwie wznowiono prace mennicze pod starymi stemplami i takie monety bito aż do początku 1815 r.

W serii monet kolekcjonerskich „Historia monety polskiej” Księstwo Warszawskie jest reprezentowane przez popularną monetę miedzianą o nominale 3 grosze, czyli trojak z 1812 r. Był to okres wielkiej wojny Napoleona z Rosją i jednocześnie intensywnej pracy mennicy. Wybito wówczas 20,5 mln monet, w tym ponad 13 mln monet miedzianych.

Na awersie nowej monety kolekcjonerskiej przedstawiono rewers trojaka z nominałem 3 GROSZE, datą 1812 i literami I.B. Jest to sygnatura Jakuba Benika, który w latach 1811–1827 był intendentem mennicy. We współczesnym źródle zapisano, że on „zarządza całą manipulacją robienia pieniędzy”. Poniżej rewersu trojaka umieszczono okrąg z wizerunkiem orła ustalonym dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, napisem: Rzeczpospolita Polska, rokiem emisji i nominałem. Tło całej kompozycji stanowi fragment odcisku pieczęci Rady Najwyższej Księstwa Warszawskiego. Odwzorowano tu sylwetkę ukoronowanego orła, który dobrze koreluje z orłem Rzeczypospolitej Polskiej ze wspomnianego okręgu.

Na rewersie monety kolekcjonerskiej motywem dominującym jest awers tej samej monety Księstwa Warszawskiego o nominale 3 grosze. Widać tu ukoronowaną, owalną tarczę herbową Księstwa (herby saski i polski). Tłem jest dolna część okładki Konstytucji Księstwa Warszawskiego. W górnej części otoku monety umieszczono napis: 3 GROSZE KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO.

Stanisław Suchodolski

Numizmaty powiązane z artykułem