Łódź to miasto wyrosłe dopiero w XIX wieku, choć ma swoje korzenie w czasach średniowiecznych. Pierwsza wzmianka o wsi Łodzia pochodzi z 1332 r., prawa miejskie nadał jej król Władysław Jagiełło w 1423 r. Jednak do końca XVIII wieku Łódź była małym miasteczkiem rolniczym. Przez niemal 400 lat żyło tutaj kilkuset mieszkańców, utrzymujących się z rolnictwa, rzemiosła i handlu. Dopiero w 1820 r., wraz z decyzją władz Królestwa Polskiego o przekształceniu Łodzi w fabryczny ośrodek włókienniczy, nastąpił dynamiczny rozwój miasta.

Do Łodzi zaczęli ściągać tkacze z Wielkopolski, Śląska, Saksonii, Czech, Brandenburgii i Moraw, a osadnicy otrzymywali działki budowlane i kredyty rządowe. W latach 1821–1823 władze miejskie wytyczyły osadę sukienniczą Nowe Miasto, z centralnie położonym rynkiem, czyli dzisiejszym placem Wolności. W latach 1824–1827 powstała kolejna osada fabryczna – Łódka, położona przy dzisiejszej ulicy Piotrkowskiej, gdzie przy licznych strumieniach i stawach młyńskich powstały pierwsze przędzalnie lnu i bawełny.

Od połowy XIX wieku rozpoczął się dynamiczny rozwój Łodzi, która w ciągu kilkudziesięciu lat z małego miasteczka przeobraziła się w przemysłową metropolię i na przełomie XIX i XX wieku liczyła ponad 300 tysięcy mieszkańców. Początki Łodzi wielkoprzemysłowej związane są z powstaniem wielkich manufaktur, m.in. kompleksu fabrycznego Ludwika Geyera (Biała Fabryka), przemysłowego imperium Karola Scheiblera czy konkurującej z nim firmy trzeciego „króla bawełny” Izraela K. Poznańskiego, oraz wielu innych, należących do znanych rodów fabrykanckich. Ślady ich działalności są wciąż widoczne w pejzażu miasta, w postaci wielkich zespołów fabrycznych, eklektycznych pałaców i secesyjnych kamienic. Jednym z symboli potęgi przemysłowej Łodzi jest pałac Poznańskiego, nazywany „łódzkim Luwrem”, w którym od 1975 r. eksponuje zbiory Muzeum Miasta Łodzi.

Łódź stała się w XIX wieku przysłowiową „ziemią obiecaną” dla przedsiębiorczych mieszkańców wielonarodowego i wielokulturowego miasta. Do 1939 r. mieszkało tu ponad 600 tys. ludzi – w tym 52 proc. Polaków, 33 proc. Żydów, 10 proc. Niemców oraz mniej liczni przedstawiciele innych narodowości. Po wojnie z ponad 200-tysięcznej diaspory żydowskiej oraz 60 tysięcy obywateli niemieckich pozostali nieliczni.

Mimo wielu kryzysów i zawirowań historycznych przez ponad 150 lat Łódź była stolicą polskiego włókiennictwa i przemysłu tekstylnego. Najtrudniejszy okazał się jednak okres transformacji gospodarczej na początku lat 90. XX wieku. Nie udało się obronić przed upadkiem setek łódzkich fabryk z branży bawełnianej, wełnianej, jedwabniczej, odzieżowej, skórzanej. Miasto w ostatnich dekadach musiało poszukać nowej drogi rozwoju. Postawiono na przemysł, ale innych branż: elektrotechniczny, produkcję sprzętu AGD, usługi dla biznesu, logistykę, a także na tradycje kulturalne i artystyczne Łodzi, zwłaszcza w dziedzinie kina (sławna filmówka) i awangardy (Muzeum Sztuki).

Obecnie – przy wykorzystaniu nowych technologii i innowacyjnych rozwiązań – w dawnych obiektach fabrycznych lokowane są wysokiej klasy biurowce, powstają hotele, galerie i centra handlowe. W starej przędzalni Scheiblera na Księżym Młynie powstały oryginalne lofty, zaś zakłady Poznańskiego (późniejszy „Poltex”) to dziś tętniący życiem wielki kompleks handlowo-rozrywkowy Manufaktura.

Łódź stawia na nowoczesny przemysł i kreatywność, na rozwój branży mody, designu, sztuki, a w ciągu najbliższych lat planowana jest inwestycja na miarę otwarcia nowego etapu historii miasta. Budowa podziemnego dworca oraz Nowego Centrum Łodzi z udziałem światowej sławy architektów, m.in. łodzianina Daniela Libeskinda, to wyzwanie na miarę XXI wieku. W dawnej elektrowni EC1 powstaje już nowoczesne muzeum nauki i techniki, a wielopoziomowy dworzec ma być gotowy do końca 2014 r. Ponad nim na 90 hektarach ma powstać nowe serce miasta, m.in. Rynek Katarzyny Kobro z ulicami: Polską, Żydowską, Niemiecką i Rosyjską, nawiązującymi do czterech przedwojennych kultur Łodzi oraz Specjalna Strefa Sztuki.

Hanna Zdanowska
Prezydent Miasta Łodzi

Numizmaty powiązane z artykułem