Jeremi Przybora i Jerzy Wesołowski znani najbardziej z Kabaretu Starszych Panów – autorskiego kabaretu dwóch twórców rozrywki telewizyjnej lat 50. i 60. XX wieku. Jeremi Przybora urodził się 12 grudnia 1915 r. w Warszawie. Wychowywał się z bratem oraz siostrą w Warszawie i na wsi. Mimo dość wczesnej śmierci ojca (poważanego przemysłowca i cukiernika) było to szczęśliwe, pełne rodzinnego ciepła dzieciństwo.

Uczęszczał do bydgoskich i warszawskich gimnazjów, a potem bez przekonania studiował na kilku wydziałach. Jeszcze jako student wygrał konkurs na „spikiera” Polskiego Radia. Na antenie pozostał do momentu kapitulacji Warszawy i zamilknięcia radiostacji. Zawodowa znajomość z inżynierem amplifikatorni zadzierzgnięta przy okazji wspólnego słuchania BBC podczas oblężenia stolicy okazała się najważniejszą przyjaźnią jego życia.

Do Polskiego Radia wrócił na czas Powstania Warszawskiego. W grupce radiowców dotrwał do warszawskiego exodusu. Przeszedł przez obóz w Pruszkowie, skąd udało mu się uciec. Wkrótce po wojnie przeprowadził się z rodziną do Bydgoszczy, zatrudniając się w Rozgłośni Pomorskiej. Tam też zaczął pisać do radiowej audycji Pokrzywy nad Brdą; wówczas powstały też pierwsze liryki do muzyki, jeszcze wtedy komponującego piosenki, Kazimierza Serockiego.

W 1948 r. wrócił do Warszawy. Radiowy teatr Eterek, który powstał tego roku, przez 10 lat rozjaśniał słuchaczom mroki lat stalinizmu i odwilży zabawnymi tekstami Przybory z muzyką spotkanego po latach inżyniera i matematyka – Jerzego Wasowskiego. Okazał się on niebawem świetnym aktorem i wielkim kompozytorem.

We wspaniałej obsadzie Eterka pojawiła się, obok Adama Mularczyka i Tadeusza Fijewskiego, Irena Kwiatkowska, od 1958 r. potężny (duchem), choć nie jedyny, filar aktorski nowego programu telewizyjnego pod tytułem Kabaret Starszych Panów. Tytuł nieco mylący – nowy program tak naprawdę był muzycznym teatrem absurdu.

Zaledwie kilkanaście przedstawień na trwałe zapisało się w historii polskiej kultury, czyniąc z występujących jako Pan A i Pan B autorów i aktorów – Krafftówny, Jędrusik, Dziewońskiego, Czechowicza, Michnikowskiego, Gołasa, Łazuki i innych – gwiazdy świecące pełnym blaskiem uwielbienia widowni, ogromnie rozczarowanej w 1966 r., kiedy Kabaret skończył nadawanie.

Jerzy Wasowski zniknął z ekranu, pozostając jednak wiernym kompozytorem piosenek Przybory (czasem komponował też Jerzy Derfel, Adam Sławiński i inni), który wciąż występował w cyklu swoich Divertiment, a potem Teatru Niedużego (Gołoledź, Medea moja sympatia, X333’3, Balladyna 68, Książę ułomny itp.).

Od czasu do czasu wydawał utwory prozą: Listy z Podróży, Baśnie Szeherezady, Miłość do magister Biodrowicz, Mieszanka firmowa, Uwiedziony...

W 1981 r. na długi czas skończyło się jego życie zawodowe, a śmierć Wasowskiego w 1984, przerwała tę niezwykłą przyjaźń dwojga twórców. Pod koniec lat 80., za pomocą cyklu opowieści telewizyjnych Cztery pory roku i teatralnego spektaklu Zimy żal z piosenkami Wasowskiego i Przybory, Magda Umer przywróciła tę twórczość nowym pokoleniom. Piosenki śpiewane przez młodych aktorów okazały się nieśmiertelnymi standardami, do których wciąż wracają słuchacze.

Jeremi Przybora pojawiał się czasem w telewizji, wydał piosenki „prawie wszystkie” w formie zbiorku poetyckiego (zaszczyconego zachwytem co najmniej dwojga wielkich pisarzy: „…największy polski poetahumorysta…”) i pisał trzytomowe Memuary: Przymknięte oko Opaczności I i II, Zdążyć z happy endem. Zdążył również z napisanym do muzyki Janusza Stokłosy musicalem dla dzieci wg powieści J.M. Barrie’go. Śpiew Wendy i Piotrusia Pana był jednak łabędzim śpiewem librecisty – Jeremi Przybora zmarł 4 marca 2004 r.

Konstanty Przybora







Jerzy Ryszard Wasowski urodził się 31 maja 1913 r. w Warszawie. Po ukończeniu wydziału elektromechaniki na Politechnice Warszawskiej rozpoczął praktykę w Polskim Radiu, pracując w działach: amplifikatorni, nagrań i transmisji. Tuż przed wojną zetknął się w radiu z Jeremim Przyborą. W czasie okupacji przebywał w majątku Zamoyskich, gdzie m.in. prowadził tajne nauczanie w szkole średniej. Wykładał przedmioty ścisłe, uczył muzyki i rysunku. Był świetnym kreślarzem, miał zdolności graficzne (co widać, gdy się ogląda jego nuty), był zamiłowanym majsterkowiczem - do dziś są w domu różne meble jego autorstwa. Lubił i umiał uczyć, kiedy po wojnie wrócił do radia, prowadził kursy dla mikserów.

Po wojnie (1945-46) pracował w radiu (jako spiker i w działach technicznych), następnie w Miejskich Teatrach Dramatycznych w Warszawie (1946-48), początkowo jako taper później aktor, aż w końcu – kompozytor. Z Polskim Radiem związany od 1948 do 1979 r. – kolejno jako kierownik działu reżyserii muzycznej i nagrań, główny reżyser akustyczny (opracował skrypt zasad reżyserii dźwięku dla mikserów), zastępca kierownika działu emisji, reżyser i starszy redaktor Teatru Humoru i Satyry (1962-73). Równocześnie cały czas pracował jako lektor, aktor i reżyser. W dziedzinie muzyki był samoukiem. Pisał w systemie tonalnym, w różnych fakturach: kameralnych, jazzowych, symfonicznych. Znakomity pianista z niezmiennym hobby: matematyką (teoria grup) oraz akustyką muzyczną (struktury dźwiękowe).

Skomponował około 700 piosenek, 150 ilustracji muzycznych do słuchowisk radiowych, widowisk telewizyjnych, filmów animowanych i fabularnych oraz sztuk teatralnych i około 100 piosenek dla dzieci (twórczość najbardziej ceniona przez samego kompozytora).

Niezapomniane są jego kreacje aktorskie: Bolesława Prusa (Telepatrzydło Pana Prusa), księcia biskupa w Ja gorę!, 10 postaci w słuchowisku Niech żyje człowiek (wyróżnienie Prix Italia 1957).

Genialny duet twórczy z Jeremim Przyborą zaowocował cyklami: Eterek, Kabaret Starszych Panów, Divertimento, Opowieści Starszego Pana, Kabaret Jeszcze Starszych Panów, oraz muzykałami: Panna Zuzanna, Balladyna 68, Medea moja sympatia, Gołoledź, Pani X przeprasza, Telefon zaufania.

Pisał dla kabaretów: Szpak i Dudek (z Wojciechem Młynarskim). Wspaniałe piosenki stworzył też z Romanem Sadowskim (np. Złoty pierścionek) czy Bronisławem Brokiem (np. Jeszcze poczekajmy). Jest twórcą musicali m.in.: Pamiętnika Pani Hanki (A. Marianowicz) i Machiavellego (A. Marianowicz i R.M. Groński).

Jerzy Wasowski zmarł 29 września 1984 r.

Grzegorz Wasowski

Numizmaty powiązane z artykułem