Tematyka monet
Niszczyciel „Piorun”
ORP „Piorun” był brytyjskim niszczycielem typu „N”, zbudowanym
w latach 1939-1940 w stoczni John Brown Co. w Clydebank.
5 listopada 1940 r. został przekazany przez admiralicję brytyjską
Polskiej Marynarce Wojennej w zamian za utracony pod Narwikiem
niszczyciel „Grom”. Po przeszkoleniu załogi „Piorun” rozpoczął służbę patrolową
na wodach brytyjskich oraz w eskorcie konwojów atlantyckich.
W styczniu 1941 r. włączono go do eskadry poszukującej na
północnym Atlantyku niemieckich pancerników „Scharnhorst”
i „Gneisenau”. Podczas postoju w Glasgow, w marcu, brał udział
w ratowaniu załogi zbombardowanego podczas nalotu pancernika
„Duke of York”. W tym miesiącu wszedł w skład eskorty konwojów
kursujących pomiędzy Wielką Brytanią a Kanadą. W kwietniu,
wraz z brytyjskim niszczycielem, uratował około 290 osób
z brytyjskiego krążownika pomocniczego „Rajputana”, zatopionego
między Islandią a Grenlandią.
Największą sławą okrył się podczas pościgu na Oceanie
Atlantyckim za niemieckim pancernikiem „Bismarck”. 26 maja
1941 r., odwołany z eskorty konwoju, wszedł do zespołu niszczycieli,
którego zadaniem było odnalezienie „Bismarcka”, zagrażającego
brytyjskim liniom komunikacyjnym. Nocą, w trudnych warunkach
hydrometeorologicznych, wykrył przeciwnika i nawiązał z nim
kontakt bojowy. Około godziny manewrował, tak aby niemiecki
pancernik nie stracił go z pola widzenia. Co prawda, polski okręt
nie był w stanie przeprowadzić ataku torpedowego i skutecznie
odpowiedzieć na ostrzał przeciwnika, ale zadanie wykonał
– wykrył nieprzyjaciela i utrzymał z nim kontakt oraz zameldował
o jego pozycji. Alianckie siły główne zostały naprowadzone
i w kilkanaście godzin później zatopiły „Bismarcka”.
Niszczyciel „Piorun” został następnie skierowany na Morze
Śródziemne, gdzie ponownie brał udział w eskortowaniu konwojów.
W styczniu 1942 r. powrócił do Wielkiej Brytanii, skąd wraz z innymi
niszczycielami sześciokrotnie eskortował konwoje przez Atlantyk
oraz trzykrotnie uczestniczył w eskorcie konwojów arktycznych.
W 1943 r., ponownie skierowany na Morze Śródziemne, brał udział
w inwazji na Włochy. A od listopada – po powrocie na wody
brytyjskie – znów był włączany do osłony konwojów atlantyckich.
W czerwcu 1944 r. wziął udział w zwycięskiej nocnej bitwie niszczycieli
pod Ile de Batz oraz starciu koło Jersey, a 12 sierpnia 1944 r. zatopił
koło La Rochelle przerywacz zagród minowych „Sperrbrecher 7”.
Po remoncie, zakończonym w styczniu 1945 r., prowadził jeszcze
działania na wodach przybrzeżnych, a po zakończeniu wojny
przewoził zaopatrzenie dla Polaków znajdujących się w Danii
i Norwegii. 28 września 1946 r. został zwrócony władzom Wielkiej
Brytanii i pod nazwą „Noble” służył w Royal Navy do 1955 r., kiedy
został złomowany.
„Piorun” miał 1773 t wyporności oraz wymiary: długość
108,66 m, szerokość 10,87 m i zanurzenie 3,50 m. Jego załoga
liczyła 10 oficerów oraz 190 podoficerów i marynarzy. Uzbrojony
był w trzy podwójne 120-milimetrowe armaty morskie oraz działa
przeciwlotnicze: 102-milimetrowe (zainstalowane w 1942 r.),
40-milimetrowe poczwórnie sprzężone oraz cztery 20-milimetrowe.
Ponadto miał dwa 7,7-milimetrowe ciężkie karabiny maszynowe,
533,4-milimetrową pięciorurową wyrzutnię torpedową, osiem
torped, dwie wyrzutnie i dwa miotacze bomb głębinowych oraz
42 bomby głębinowe. Napędzały go dwa zespoły turbin o mocy
40 000 KM. Osiągał prędkość maksymalną 33,25 węzłów, a jego
zasięg wynosił 5 500 Mm przy prędkości 15 węzłów i 3 700 Mm
przy 20 węzłach.
Dowódcami okrętu byli: kmdr por. Eugeniusz Pławski
(od 5 listopada 1940 r. do 30 grudnia 1941 r.), kmdr por. Stanisław
Hryniewiecki (od 17 stycznia do 24 maja 1942 r.), kmdr ppor.
Tadeusz Gorazdowski (od 24 maja 1942 r. do 1 maja 1943 r.),
kmdr por. Stanisław Dzienisiewicz (od 1 maja do grudnia 1943 r.),
ponownie kmdr ppor. Tadeusz Gorazdowski (od 7 stycznia 1944 r.
do 7 stycznia 1945 r.), kmdr ppor. Jan Tchórznicki (od 7 stycznia
do listopada 1945 r.), a następnie – do zwrócenia okrętu Royal
Navy – kmdr ppor. Wszechwład Maracewicz.
Walter Pater
Muzeum Marynarki Wojennej