Tematyka monet
Kuter rakietowy „Gdynia”
ORP „Gdynia”, o numerze burtowym „423”, był trzecim polskim
okrętem noszącym tę nazwę. Należał do kutrów rakietowych
radzieckiego projektu „205” (określanego w NATO jako typ „Osa
I”). Okręty projektu „205” początkowo sklasyfikowano jako małe
okręty rakietowe. Przez długi czas informacje o nich były tajne.
Początkowo stosowano inny system numerów burtowych, które
często były zmieniane.
ORP „Gdynia” był jednym z ponad 400 małych okrętów
uderzeniowych produkowanych od lat 50. do 80. zeszłego wieku
w Leningradzie, Władywostoku i Rybińsku. Projekt kutra
rakietowego „205”, zaplanowanego jako nosiciel przeciwokrętowych
kierowanych pocisków rakietowych P-15, sprawdzonych podczas
wojny arabsko-izraelskiej 1967 roku i indyjsko-pakistańskiej
1971 roku, powstał w leningradzkim Centralnym Biurze
Konstrukcyjnym (CKB-5). Licencyjną produkcję podjęły również
Chiny i Korea Północna. Późniejsze wprowadzenie zmodernizowanych
pocisków P-15U o składanych skrzydłach zainicjowało budowę
kutrów projektu „205U” („Osa-II”), dysponujących mniejszymi
cylindrycznymi wyrzutniami rakietowymi. Ostatnią zmianą było
wprowadzenie w latach 70. rakiet P-15M (P-20). Te małe okręty
rakietowe, oprócz polskiej i radzieckiej marynarki wojennej, służyły
też we flotach Algierii, Angoli, Beninu, Bułgarii, Chin, Egiptu,
Etiopii, Finlandii, Indii, Iraku, Libanu, Libii, Korei Północnej, Kuby,
Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Rumunii, Somalii, Syrii,
Jemenu, Jugosławii i Wietnamu.
Po podjęciu decyzji o wprowadzeniu do Marynarki Wojennej
uzbrojenia rakietowego, Polska zakupiła na początku lat 60.
trzynaście kutrów rakietowych projektu „205”, które były wcielane
do służby w latach 1964–1975. Nosiły nazwy polskich portów
bałtyckich. Początkowo wchodziły w skład 3 Brygady Kutrów
Torpedowych, od 1971 r. – 3 Flotylli Okrętów.
Z upływem lat okręty utraciły wartość bojową. Wycofywanie
ich ze służby rozpoczęto w 1984 roku, a zakończono w roku 2006
skreśleniem z listy floty dwóch ostatnich jednostek. W 2008 roku
postanowiono zachować ORP „Władysławowo” w Muzeum Oręża
Polskiego, skąd w roku 2010 został przeholowany do Kołobrzegu
i tam ustawiony na lądzie jako eksponat skansenu morskiego.
„ORP „Gdynia” został zbudowany w Stoczni Rzecznej w Rybińsku.
Do Polski trafił jako trzeci okręt tego typu. 7 września 1965 roku
wszedł do służby w 3 dywizjonie kutrów torpedowych 3 Brygady
Kutrów Torpedowych w Gdyni. Następnie, od roku 1971 do wycofania
z Marynarki Wojennej, znajdował się w składzie 2 dywizjonu
kutrów rakietowo-torpedowych gdyńskiej 3 Flotylli Okrętów.
W listopadzie 1989 roku, zachowując nazwę, został przeklasyfikowany
na okręt patrolowy o numerze burtowym „301” i w czerwcu
1991 roku przekazany do Morskiego Oddziału Straży Granicznej
(MOSG), jako jeden z trzech okrętów tego typu. Jeszcze tego roku
został przebudowany i pozbawiony zasadniczego uzbrojenia, które
zastąpiono podwójną 25-milimetrową uniwersalną armatą morską
2M-3M. Następnie oznakowany „SG-301” służył do 1 marca 1995 r.
początkowo w Pomorskim Dywizjonie MOSG w Świnoujściu,
a następnie w Kaszubskim Dywizjonie MOSG w Gdańsku.
Dowódcami „Gdyni” byli dwaj późniejsi dowódcy Marynarki
Wojennej – kpt. mar. Romuald Waga i por. mar. Ryszard Łukasik
oraz kpt. mar. Jan Dziżyński, kpt. mar. Henryk Grunert, por.
mar. Maciej Drogosiewicz, por. mar. Zenon Jakubowski, por. mar.
Szczepan Halarewicz i por. mar. Jacek Choczyński.
Kuter rakietowy projektu „205” miał 172 tony wyporności
standardowej, przy 38,6 m długości, 7,6 m szerokości i zanurzeniu
2,7 m. Napęd zapewniały trzy silniki wysokoprężne, każdy o mocy
2940 kW. Osiągał prędkość ekonomiczną 15 węzłów, a maksymalną
37 węzłów, miał zasięg 800 mil morskich przy prędkości
25 węzłów, jego autonomiczność wynosiła 5 dób, a załoga liczyła
30 osób. Uzbrojenie stanowiły cztery pojedyncze wyrzutnie
przeciwokrętowych kierowanych pocisków rakietowych P-15 lub
P-15M (P-20) (według NATO - SS-N-2A/C Styx albo Modified Styx),
poczwórna wyrzutnia przeciwlotniczych kierowanych pocisków
rakietowych Strzała-2M (według NATO - SA-N-5 Grail) oraz dwie
podwójne 30-milimetrowe uniwersalne armaty morskie AK-230.
Walter Pater
Muzeum Marynarki Wojennej