Tematyka monet

Kuter rakietowy „Gdynia”

ORP „Gdynia”, o numerze burtowym „423”, był trzecim polskim okrętem noszącym tę nazwę. Należał do kutrów rakietowych radzieckiego projektu „205” (określanego w NATO jako typ „Osa I”). Okręty projektu „205” początkowo sklasyfikowano jako małe okręty rakietowe. Przez długi czas informacje o nich były tajne. Początkowo stosowano inny system numerów burtowych, które często były zmieniane.

ORP „Gdynia” był jednym z ponad 400 małych okrętów uderzeniowych produkowanych od lat 50. do 80. zeszłego wieku w Leningradzie, Władywostoku i Rybińsku. Projekt kutra rakietowego „205”, zaplanowanego jako nosiciel przeciwokrętowych kierowanych pocisków rakietowych P-15, sprawdzonych podczas wojny arabsko-izraelskiej 1967 roku i indyjsko-pakistańskiej 1971 roku, powstał w leningradzkim Centralnym Biurze Konstrukcyjnym (CKB-5). Licencyjną produkcję podjęły również Chiny i Korea Północna. Późniejsze wprowadzenie zmodernizowanych pocisków P-15U o składanych skrzydłach zainicjowało budowę kutrów projektu „205U” („Osa-II”), dysponujących mniejszymi cylindrycznymi wyrzutniami rakietowymi. Ostatnią zmianą było wprowadzenie w latach 70. rakiet P-15M (P-20). Te małe okręty rakietowe, oprócz polskiej i radzieckiej marynarki wojennej, służyły też we flotach Algierii, Angoli, Beninu, Bułgarii, Chin, Egiptu, Etiopii, Finlandii, Indii, Iraku, Libanu, Libii, Korei Północnej, Kuby, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Rumunii, Somalii, Syrii, Jemenu, Jugosławii i Wietnamu.

Po podjęciu decyzji o wprowadzeniu do Marynarki Wojennej uzbrojenia rakietowego, Polska zakupiła na początku lat 60. trzynaście kutrów rakietowych projektu „205”, które były wcielane do służby w latach 1964–1975. Nosiły nazwy polskich portów bałtyckich. Początkowo wchodziły w skład 3 Brygady Kutrów Torpedowych, od 1971 r. – 3 Flotylli Okrętów.

Z upływem lat okręty utraciły wartość bojową. Wycofywanie ich ze służby rozpoczęto w 1984 roku, a zakończono w roku 2006 skreśleniem z listy floty dwóch ostatnich jednostek. W 2008 roku postanowiono zachować ORP „Władysławowo” w Muzeum Oręża Polskiego, skąd w roku 2010 został przeholowany do Kołobrzegu i tam ustawiony na lądzie jako eksponat skansenu morskiego.

„ORP „Gdynia” został zbudowany w Stoczni Rzecznej w Rybińsku. Do Polski trafił jako trzeci okręt tego typu. 7 września 1965 roku wszedł do służby w 3 dywizjonie kutrów torpedowych 3 Brygady Kutrów Torpedowych w Gdyni. Następnie, od roku 1971 do wycofania z Marynarki Wojennej, znajdował się w składzie 2 dywizjonu kutrów rakietowo-torpedowych gdyńskiej 3 Flotylli Okrętów. W listopadzie 1989 roku, zachowując nazwę, został przeklasyfikowany na okręt patrolowy o numerze burtowym „301” i w czerwcu 1991 roku przekazany do Morskiego Oddziału Straży Granicznej (MOSG), jako jeden z trzech okrętów tego typu. Jeszcze tego roku został przebudowany i pozbawiony zasadniczego uzbrojenia, które zastąpiono podwójną 25-milimetrową uniwersalną armatą morską 2M-3M. Następnie oznakowany „SG-301” służył do 1 marca 1995 r. początkowo w Pomorskim Dywizjonie MOSG w Świnoujściu, a następnie w Kaszubskim Dywizjonie MOSG w Gdańsku.

Dowódcami „Gdyni” byli dwaj późniejsi dowódcy Marynarki Wojennej – kpt. mar. Romuald Waga i por. mar. Ryszard Łukasik oraz kpt. mar. Jan Dziżyński, kpt. mar. Henryk Grunert, por. mar. Maciej Drogosiewicz, por. mar. Zenon Jakubowski, por. mar. Szczepan Halarewicz i por. mar. Jacek Choczyński.

Kuter rakietowy projektu „205” miał 172 tony wyporności standardowej, przy 38,6 m długości, 7,6 m szerokości i zanurzeniu 2,7 m. Napęd zapewniały trzy silniki wysokoprężne, każdy o mocy 2940 kW. Osiągał prędkość ekonomiczną 15 węzłów, a maksymalną 37 węzłów, miał zasięg 800 mil morskich przy prędkości 25 węzłów, jego autonomiczność wynosiła 5 dób, a załoga liczyła 30 osób. Uzbrojenie stanowiły cztery pojedyncze wyrzutnie przeciwokrętowych kierowanych pocisków rakietowych P-15 lub P-15M (P-20) (według NATO - SS-N-2A/C Styx albo Modified Styx), poczwórna wyrzutnia przeciwlotniczych kierowanych pocisków rakietowych Strzała-2M (według NATO - SA-N-5 Grail) oraz dwie podwójne 30-milimetrowe uniwersalne armaty morskie AK-230.

Walter Pater
Muzeum Marynarki Wojennej