Cyprian Norwid, wszechstronny i oryginalny poeta, prozaik, dramatopisarz, rzeźbiarz, rysownik i malarz, urodził się w Laskowie-Głuchach. Wyrazy uznania dla debiutu poetyckiego artysty w 1840 roku nie zapowiadały niezrozumienia, z jakim spotkała się jego późniejsza twórczość emigracyjna. Ten wybitny myśliciel drugiej generacji pisarzy romantyzmu – żywo zatroskany sprawami ojczyzny – dążył do oddziaływania na rodaków zarówno w zniewolonym kraju, jak i poza nim. Za życia nie znalazł posłuchu pomimo tego, że był wnikliwym krytykiem swoich czasów. Pełna rozmachu, wykraczająca daleko poza konwencje epoki, myśl estetyczna i społeczno-filozoficzna Norwida została doceniona po śmierci twórcy.

Zanim w 1842 roku Norwid zaczął podróże po Europie, wędrował z etnografem Oskarem Kolbergiem po mazowieckich wsiach. Zaznajomił się wówczas z rodzimą twórczością ludową, czemu dał wyraz w koncepcji sztuki wyłożonej w poemacie „Promethidion”. Artysta wypracował ironiczny, aluzyjny, oryginalny styl literacki. Stworzył jedną z najciekawszych, niezależnych myślowo koncepcji artystyczno-filozoficznych oraz społeczno-cywilizacyjnych w historii kultury polskiej. Idee te wyłożył między innymi w cyklu stu liryków „Vade-mecum”, dramatach: „Zwolon”, „Aktor”, „Pierścień wielkiej damy”, „Kleopatra i Cezar”, poematach: „Promethidion”, „Quidam”, „Rzecz o wolności słowa”, „Assunta”, nowelach: „Bransoletka”, „Cywilizacja” oraz w tomie rozpraw „O sztuce”.

W 1846 roku w Berlinie Norwid został zadenuncjowany przez policję pruską ambasadzie rosyjskiej i osadzony w więzieniu za odmowę współpracy z rosyjskim wywiadem. Po zwolnieniu z aresztu uznał się za emigranta politycznego. Wyjechał do Belgii (kontynuował tam studia malarskie), później udał się do Włoch (gdzie rozwijał pasję rzeźbiarską), następnie trafił do Paryża (1848) i Stanów Zjednoczonych (1853). Po niespełna półtora roku wrócił do Europy. Przeważającą część – upływającego w biedzie – życia na emigracji artysta spędził w Paryżu. Zmarł tam osamotniony w Domu św. Kazimierza.

dr Żaneta Nalewajk
Zakład Komparatystyki
Instytut Literatury Polskiej
Uniwersytet Warszawski

Numizmaty powiązane z artykułem