Tematyka monet

Tysiąclecie Miasta Gdańska

Moneta upamiętnia tysiąclecie dziejów jednego z najstarszych miast polskich, pełniącego w swojej historii funkcję międzynarodowego ośrodka gospodarczego w basenie Morza Bałtyckiego. Jego dzieje są ściśle związane z losami Rzeczypospolitej. Po raz pierwszy Gdańsk był wzmiankowany w Żywocie Św. Wojciecha pod datą 997 r. jako „urbs Gyddanzyc". Prawa miejskie otrzymał około 1260 r. Ten okres w historii Gdańska zakończył się zajęciem i zniszczeniem miasta w 1308 r. przez Krzyżaków.

W 1361 r. Gdańsk został członkiem Hanzy, a w 1440 r. przystąpił do Związku Pruskiego. Po zwycięskiej wojnie 13-letniej Gdańsk wrócił w 1466 r. do Polski, otrzymując od króla Kazimierza Jagiellończyka szerokie przywileje, w tym przywilej bicia pieniądza. Okres drugiej przynależności Gdańska do Polski to czas jego wszechstronnego rozwoju. Miasto wielokrotnie dawało dowody wierności Polsce. W 1793 r. przeszło pod panowanie pruskie, przerwane okresem istnienia Wolnego Miasta Gdańska (1807-1814). W 1815 r. Gdańsk ponownie został włączony, wbrew woli mieszkańców, do państwa pruskiego. Po wiekach dobrobytu i rozkwitu gospodarczego przy Rzeczypospolitej nastąpiły lata zastoju. Traktat wersalski w 1919 r. zadecydował o powstaniu nowego Wolnego Miasta Gdańska z własną walutą (gulden), jednak jego pełna suwerenność państwowa ograniczona była na rzecz Polski i Ligi Narodów.

Po dojściu Hitlera do władzy w 1933 r. nastąpiły faktyczne ograniczenia uprawnień Rzeczypospolitej i ludności polskiej na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Odmowa Polski przyłączenia Gdańską do hitlerowskiej Rzeszy stała się pretekstem do napaści na Polskę 1 IX 1939 r. Po zajęciu przez wojska sowieckie Gdańsk został zniszczony w 50% (Stare Miasto w 80%). W 1945 r. wrócił do Polski. W czasach współczesnych narastający kryzys gospodarczy i polityczny pod rządami komunistów był przyczyną krwawo stłumionego buntu robotniczego w grudniu 1970 r. Żywiołowe strajki robotników Gdańska w 1980 r., które rozwinęły się w ogólnopolską akcję strajkową, doprowadziły do utworzenia NSZZ „Solidarność". Obecnie Gdańsk (463 tys. mieszkańców) stanowi wraz z Gdynią i Sopotem trzecią w Polsce pod względem wielkości aglomerację, tzw. Trójmiasto, liczącą łącznie 758 tys. mieszkańców.