Zygmunt III Waza, syn króla szwedzkiego Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki, wnuk polskiego władcy Zygmunta Starego, urodził się w 1566 r. w szwedzkim zamku Gripsholm. Był wychowywany przez matkę w wierze katolickiej, od dziecka władał też językiem polskim. Wybrany na króla Polski, został koronowany w 1587 r., a w 1592 r., po śmierci ojca, zasiadł również na tronie szwedzkim. Jako gorliwy katolik usiłował w protestanckiej już w większości Szwecji przywrócić katolicyzm, co w konsekwencji doprowadziło do pozbawienia go władzy królewskiej w 1599 r. Dążąc do odzyskania tronu szwedzkiego, uwikłał Polskę w przewlekłe wojny ze Szwecję, które mimo kilku zwycięskich bitew przyniosły Polsce znaczne straty. Jego poparcie dla wyprawy Dymitra Samozwańca I na Moskwę oraz próba wykorzystania tamtejszej wojny domowej do opanowania Rosji doprowadziły do wojny. Ostatecznie walki z Rosję zakończyły się przyłączeniem do Rzeczypospolitej Smoleńszczyzny. Wspomaganie Habsburgów spowodowało zerwanie stosunków z Turcję i walki polsko - tureckie w latach 1620-1621. W sprawach wewnętrznych Zygmunt III Waza dążył do wzmocnienia władzy królewskiej i wprowadzenia absolutyzmu na wzór hiszpański; zamierzał umocnić Kościół katolicki, popierał działalność jezuitów w zwalczaniu herezji. Za jego panowania rozwinęła się kontrreformacja; na synodzie biskupów w Brześciu w 1596 r. między biskupami katolickimi i prawosławnymi została zawarta unia brzeska, zgodnie z którą dominujący na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej Kościół prawosławny podporządkował się papieżowi, zachowując obrządek wschodni i odrębność organizacyjną.

Zygmunt III Waza był protektorem i znawcą sztuki, zwłaszcza muzyki, a także mecenasem artystów (sam interesował się złotnictwem). Mecenat króla odegrał ważną rolę w rozwoju sztuki wczesnego baroku, a zwłaszcza działalności menniczej. Nigdy wcześniej ani już nigdy później nie mieliśmy do czynienia z tak różnorodną i obfitą produkcją pieniądza złotego, srebrnego oraz miedzianego. Za panowania Zygmunta III czynnych było aż 7 mennic królewskich, bijących monety koronne, 1 mennica bijąca monety litewskie oraz 7 mennic miejskich. Rozbudował Zamek Królewski w Warszawie, który od 1611 r. stał się główną rezydencją władców Polski. Zygmunt III Waza zmarł w 1632 r.

Numizmaty powiązane z artykułem