Adam Mickiewicz - najwybitniejszy poeta polskiego romantyzmu - urodził się 24 grudnia 1798 r. najprawdopodobniej w Zaosiu koło Nowogródka. Był drugim spośród pięciu synów Mikołaja i Barbary z Majewskich Mickiewiczów. Wychowywał się w trudnych warunkach, gdyż dochody 2 praktyki prawniczej ojca nie były wysokie, a jego śmierć (w 1812 r.) niemal pozbawiła rodzinę środków do życia. Po ukończeniu prowadzonej przez dominikanów szkoły w Nowogródku (1815) Mickiewicz rozpoczął studia na Uniwersytecie Wileńskim. Utrzymywał się ze stypendium, zobowiązującego do podjęcia później pracy nauczycielskiej. Jako student współorganizował tajne Towarzystwo Filomatów (1817), a później Zgromadzenie Filaretów (1820). Organizacje te, koncentrując swoje programy wokół hasła: „Ojczyzna - nauka - cnota", ideowo tkwiły jeszcze w kręgu wartości Oświecenia. W środowisku filomackim powstawały pierwsze utwory Mickiewicza (m.in. Już się z pogodnych niebios..., Oda do młodości, Pieśń Filaretów). W związku ze zobowiązaniami stypendialnymi Mickiewicz musiał w 1819 r. opuścić Wilno, by podjąć pracę w y prowincjonalnym wówczas Kownie. Źle znosił oddalenie od przyjaciół i konieczność wypełniania obowiązków pedagogicznych. Tym dotkliwiej przeżył śmierć matki (1820), a następnie rozterki związane z miłością do Maryli Wereszczakówny, która w 1821 r. wyszła za mąż za hrabiego Wawrzyńca Puttkamera. Uczuciowy zawód zaowocował stworzeniem literackiego wzorca niespełnionej miłości i przemienieniem Maryli w bohaterkę romantycznej legendy.

W tym czasie powstawały utwory, które złożyły się na pierwszy tom Poezji Adama Mickiewicza, wydany w Wilnie w 1822 r. Tom ten, którego zasadniczą część stanowiły Ballady i romanse, wyznaczył tak wyrazistą cezurę w literaturze, że jego wydanie powszechnie uznaje się za początek polskiego romantyzmu. Fascynacja kulturą ludową stanowiła też istotę drugiego tomu Poezji Adama Mickiewicza, zawierającego II i IV część Dziadów oraz Grażynę, wydanego w k1823 r. W obu tomach jawił się Mickiewicz jako piewca tragicznej miłości.

Ucieczka w świat uczuć nie uchroniła jednak poety przed zetknięciem się z rzeczywistością polityczną. W listopadzie 1823 r. Mickiewicz postał aresztowany za przynależność do organizacji młodzieżowej. Wilnie, a latem 1824 r. skazany na przymusowe osiedlenie w Rosji. W listopadzie tego roku wyjechał do Petersburga rozpoczynając tułaczkę, z której do Wilna nigdy już nie powrócił.

Pobyt w Rosji (1824-1829) wykrystalizował poetycką osobowość Mickiewicza. W Wilnie był on zaledwie debiutującym nauczycielem. Salony Petersburga, Odessy i Moskwy przyjęły go jako wybitnego romantyka. Natchniony improwizator wzbudzał podziw intelektualnych elit Rosji. Poeta znalazł się w otoczeniu literatów tej miary co Aleksander Puszkin, którzy utwierdzali go w słuszności obranej drogi. Jednocześnie narastała wokół niego aura niezwykłej osobowości, dręczonej wspomnieniami niespełnionego uczucia i tęsknotą do ojczyzny. Aurę tę potęgowały opublikowane w Rosji utwory. W 1826 r. ukazały się w Moskwie Sonety. Tłumaczone natychmiast na język rosyjski, zachwycały pomysłami twórczymi, które wyprzedzały rozwój literatury. W wykorzystaniu obrazów przyrody do przedstawiania uczuć zbliżały się bowiem do znacznie późniejszych dokonań symbolistów i impresjonistów. Wydany w 1828 r. w Petersburgu Konrad Wallenrod wracał po doświadczeniu powstania dekabrystów, w które uwikłani byli rosyjscy przyjaciele Mickiewicza, do etycznych dylematów walki konspiracyjnej.

W maju 1829 r. udało się Mickiewiczowi uzyskać zgodę na opuszczenie Rosji. Wypływając statkiem z Petersburga, rozpoczął podróż po Europie. Przez Niemcy, Czechy, Szwajcarię dotarł do Włoch, gdzie w Rzymie w grudniu 1830 r. dobiegła go wiadomość o wybuchu powstania listopadowego. Okazało się wówczas, że utwory Adama Mickiewicza miały istotny wpływ na kształtowanie się patriotycznych nastrojów. Ze względu na próby organizowania pomocy politycznej Mickiewicz dotarł przez Paryż do Wielkopolski dopiero latem 1831 r., kiedy powstanie już dogasało, a przekroczenie granicy było prawie niemożliwe. W powstaniu nie mógł więc wziąć udziału. Pod wrażeniem relacji uczestników walk powstały jednak powstańcze wiersze: Reduta Ordona, Śmierć pułkownika i Nocleg.

Boleśnie przeżywając fakt, że nie wziął udziału w powstaniu, poeta konsekwentnie zaczął podporządkowywać życie literaturze. Jego utwory: Dziadów część III, Księgi narodu polskiego i Księgi pielgrzymstwa polskiego, opublikowane w 1832 r. w Paryżu, poprzez mesjaniczną interpretację przemieniały militarną porażkę w moralne zwycięstwo. Wydany w 1834 r. Pan Tadeusz przynosił wyidealizowaną wizję przeszłości „narodu wybranego", pozwalając tęskniącym emigrantom zanurzyć się we wspomnieniach utraconego „kraju lat dziecinnych".

Po wydaniu Pana Tadeusza Mickiewicz porzucił pisanie na rzecz działań politycznych. Nie zawsze pozwalało to na zabezpieczenie materialne rodziny, którą założył, żeniąc się w 1834 r. z Celiną Szymanowską. Szanse stabilizacji odrzucał bowiem na rzecz obowiązku narodowego. Korzystną pracę wykładowcy literatury klasycznej w Lozannie (1839), w czasie której powstał cykl nowatorskich w formie Liryków lozańskich, porzucił bez wahania, by objąć katedrę literatur słowiańskich w paryskim College de France (1840-44), gdyż ta dawała szansę propagowania sprawy polskiej. Przekonanie o mistycznym podłożu twórczości związało Mickiewicza w 1841 r. z mistykiem Andrzejem Towtańśkim. Propagowanie towianizmu w College de France spowodowało usunięcie poety z katedry. Od tej pory utrzymywał się ze skromnej posady bibliotekarza w paryskiej Bibliotece Arsenału. Do końca życia pozostał jednak aktywny. W roku 1833 był redaktorem „Pielgrzyma Polskiego". W 1848 r. zakładał we Włoszech legion polski, dla którego napisał demokratyczny Skład zasad. W 1849 r. organizował i redagował w Paryżu „Trybunę Ludów" -międzynarodowe pismo emigracji, Zmarł 26 listopada 1855 r. w Konstantynopolu podczas pełnienia kolejnej misji narodowej - współorganizowania w Turcji oddziałów do walki z Rosją. Został pochowany najpierw na cmentarzu w Montmorency pod Paryżem, a następnie w 1890 r. w katedrze wawelskiej. Na wieść o śmierci Adama Mickiewicza nieco młodszy poeta romantyczny - Zygmunt Krasiński - napisał znamienne zdanie: „...my z Niego wszyscy".

Uroczystości związane z dwustuleciem urodzin Adama Mickiewicza znalazły się w kalendarzu rocznicowym wielu krajowych i międzynarodowych organizacji (m.in. UNESCO).

Numizmaty powiązane z artykułem