Stanisław Leszczyński, jedyny syn Rafała i Anny z Jabłonowskich, urodził się 20 października 1677 r. we Lwowie. Staranne wychowanie i obycie oraz osobiste wałoiy powodowały, że łatwo zyskiwał przyjaciół. Cechowała go duża kultura i ogłada towarzyska oraz typowa dla ludki tej epoki powieizchowna, ale rozległa wiedza z różnych dziedzin.

Działalność polityczny Leszczyński rozpoczął od objęcia funkcji poselskiej na sejmie konwokacyjnym po śmierci Jana III Sobieskiego i elekcyjnym w czerwcu 1697 r., kiedy to wybrano królem elektora saskiego Augusta II Mocnego. Zaledwie dziewiętnastoletni Stanisław Leszczyński mino braku doświadczenia politycznego już wtedy wykazał zręczność w łagodzeniu sporów. August II pragnął wzmocnić swą władzę, kierować Rzecząpospolitą jak rodzinną Saksonią i samodzielnie podejmować decyzje. Budziło to opór nawet tych, którzy wprowadzili Augusta na polski tron. Porozumiewał się zatem z państwami graniczącymi z Rzecząpospolitą, obiecując im w zamian za poparcie swych planów dynastycznych część terytoriów polskich i litewskich. Saksonia sprzymierzyła się z Rosją i Danią i August II na czele wojsk saskich zaatakował z terytorium Rzeczypospolitej szwedzkie Inflanty. Król szwedzki Karol XII rozbił wojska cara Piotra I i Augusta II. Następnie, mimo oświadczeń polskich senatorów o neutralności Rzeczypospolitej, wkroczył do Polski i bez oporu zajął Warszawę. Karol XII wykorzystał opór przeciwko udziałowi Polski w wojnie oraz sojuszowi z Rosją do uzyskania poparcia części szlachty, skupionej w konfederacji warszawskiej. Postanowił zdetronizować Augusta. Szukał więc wśród Polaków odpowiedniego kandydata do korony. Wobec uwięzienia przez Augusta najpoważniejszych z pretendentów, synów Jana III Sobieskiego, wybór Karola padł na Stanisława Leszczyńskiego. Głosami konfederatów warszawskich, po wypowiedzeniu przez nich posłuszeństwa Augustowi II, pod presją wojska szwedzkiego wybrano go na króla Polski na elekcji 12 lipca 1704 r. Był władcą pozbawionym siły militarnej, zasobów materialnych i poparcia społeczeństwa, całkowicie zdanym na szwedzkiego protektora. Na życzenie Karola XII koronowany 4 października 1705 r. w Warszawie, zawarł następnie ze Szwecją przymierze, uzależniające Rzeczpospolitą od Karola XII, i oddał Szwecji Kurlandię. Rządy Stanisława, zależne od szwedzkich zwycięstw, utwierdzone zostały w 1706 r., kiedy Karol XII wkroczył do Saksonii i zmusił Augusta II do zrzeczenia się korony polskiej. Jednak klęska Szwedów w przełomowej bitwie z Rosją pod Połtawą w 1709 r. rozstrzygnęła losy wojny na korzyść Rosji. August II ogłosił swą abdykację za nieważną i przybył do Rzeczypospolitej. Stanisław został zmuszony do opuszczenia kraju. Pozostał jednak sojusznikiem Szwecji, zaś Karol XII osadził go w swojej nadreńskiej posiadłości, gdzie Stanisław zamieszkał wraz z rodziną. August II zapragnął odzyskać samodzielność, a także pozbyć się znienawidzonego rywala. Organizował na Leszczyńskiego zamachy, które zmusiły go do zmiany miejsca pobytu - w 1719 r. osiadł w alzackim Wissemburgu. W 1725 r. król Francji Ludwik XV, poślubił jego córkę Marię, licząc, że dzięki temu zwiększy wpływy francuskie w Polsce. Ludwik XV oddał teściowi do dyspozycji pałac w Chambord i wyznaczył stałą pensję. Małżeństwo to poprawiło trudną sytuację Stanisława Leszczyńskiego na emigracji oraz wzmocniło jego pozycję w Polsce. Po śmierci Augusta II w 1733 r. Francja poparła kandydaturę Stanisława Leszczyńskiego na tron Polski, który w przebraniu kupca przejechał przez Niemcy i przybywszy w sekrecie do Warszawy ukrył się w ambasadzie francuskiej. Ambasador francuski Monti po raz pierwszy ukazał go tłumnie zebranej w kościele szlachcie, która zjechała na elekcję, w dniu 10 września 1733 r. Król wygnaniec, w ubiorze polskiego szlachcica w opinii szlachty był ucieleśnieniem niepodległości. 12 września przytłaczającą większością głosów okrzyknięto Stanisława królem. Nowo wybrany elekt jako reprezentant niepodległościowych dążeń polskiego narodu stanowił zagrożenie dla interesów Rosji, Austrii i Prus. Państwa te obawiały się również, że związki Leszczyńskiego z Ludwikiem XV doprowadzą do wzmocnienia wpływów Francji w tej części Europy. Do Polski wkroczyły wojska rosyjskie i 5 października 1733 r. zorganizowały na Pradze nową elekcję, gdzie „wybrano" na króla Augusta III Sasa. Stanisław Leszczyński osaczony przez wojska rosyjskie uszedł do wiernego sobie Gdańska w oczekiwaniu na spodziewaną pomoc Francji. Wobec kapitulacji miasta i biernej postawy dyplomacji Ludwika XV Leszczyński schronił się na terenie Prus. Król pruski udzielił mu gościny w Królewcu licząc, że w wyniku tych walk zwiększy swe posiadłości kosztem ziem polskich. W Europie rozpętała się tak zwana wojna sukcesyjna polska, trwająca do 1736 r. Francuzi walczyli z Austriakami nie o polską koronę, lecz o uzyskanie Lotaryngii. Po jej zdobyciu król francuski zgodził się na zakończenie wojny. Polityka mocarstw uczyniła z Leszczyńskiego przedmiot zabiegów dyplomatycznych. Jako jeden z ostatnich dowiedział się o podpisanych 5 października 1735 r. w Wiedniu porozumieniach, przewidujących jego abdykację. Przyznano mu natomiast tron księstwa Baru, a później Lotaryngii oraz prawo używania tytułu królewskiego. Miało to ułatwić w przyszłości wcielenie tych państewek do Francji. W Rzeczypospolitej zwolennicy Leszczyńskiego toczyli nierówną walkę z wojskami Augusta III i rosyjskimi. Po krótkim oporze Leszczyński zgodził się na abdykację 26 stycznia 1736 r. i udał się do Lotaryngii, którą otrzymał od Ludwika XV w dożywotnie władanie. Ostatnie trzydzieści lat swego długiego życia Leszczyński spędził w Luneville, gdzie zyskał uznanie jako dobry gospodarz oraz mecenas sztuki i nauki. Z jego inicjatywy powstał w Nancy jeden z najpiękniejszych w Europie zespołów urbanistyczno-architektonicznych. Na jego dworze w Luneville bywali m. in. Monteskiusz i Wolter, założona przez niego w Nancy Academia Stanislai zyskała rozgłos w Europie, a z utworzonej w Luneville akademii rycerskiej wyszło wielu polskich wojskowych i działaczy politycznych. Leszczyński skupił wokół siebie grupę emigrantów polskich, zwolenników reformy państwa. W jego otoczeniu powstał w 1743 r. anonimowy utwór „Głos wolny wolność ubezpieczający", jeden z najciekawszych traktatów politycznych postulujących głęboką naprawę Rzeczypospolitej. Autorstwo tego dzieła tradycyjnie przypisywano Leszczyńskiemu; nowsze badania wykazują, że Leszczyński był jego wydawcą. Stanisław Leszczyński zmarł 23 lutego 1766 r. w Luneville, pochowany został w kościele Notre-Dame de Bon-Secours w Nancy. W 1814 r. szczątki króla przewieziono do kraju, następnie znalazły się w kościele katolickim św. Katarzyny w Petersburgu, aby po wielu perypetiach spocząć w podziemiach katedry na Wawelu. Stanisław Leszczyński - dwukrotnie obrany król Polski, któremu nie dane było panować - jest człowiekiem niełatwym do oceny. Leszczyński dyplomata, pisarz polityczny, filozof, mecenas budził na przełomie XVIII i XIX wieku w Polsce i Francji najwyższy szacunek i sympatię, podkreślano jego wielką kulturę umysłową, jego zalety jako reformatora państwa i męża stanu. Bystry i inteligentny, wierny w przyjaźni i polityce, jednocześnie był człowiekiem skłonnym do kompromisów.

Numizmaty powiązane z artykułem