Od 1 maja 2004 r. Polska jest członkiem Unii Europejskiej. To wielkie wydarzenie w historii Polski oraz ważny dzień dla Europy. Wbrew wieloletniemu podziałowi Europy w maju 2004 r. UE przybierze kształt, o którym marzyli europejscy ojcowie-założyciele, a jej historia będzie „stawała się" wraz z Polską. Po 56 latach dochodzi do realizacji postulatów kongresu haskiego (8-10.05.1948 r.), podczas którego wolne narody europejskie domagały się wolności dla zniewolonych komunizmem ludów europejskich, wołając: „... nie zgadzamy się traktować jako stałych barier, które dzisiaj dzielą nas od innych obywateli europejskich w pozostałej części kontynentu. Musimy nieprzerwanie mieć nadzieję i pracować dla jedności całej Europy".

Praca na rzecz stabilizacji i dobrobytu - w imię poszanowania praw człowieka oraz godności obywatelskiej - przez lata obejmowała tylko zachodnią część Europy. Z powodu podziału jałtańskiego (4-11.02.1945 r.) oraz decyzji Związku Sowieckiego Polska i inne kraje Europy Środkowej nie mogły skorzystać z planu Marshalla. Pojawiła się żelazna kurtyna oddzielająca Europę Zachodnią od Europy Wschodniej. Krok po kroku pogłębiał się podział na biedny Wschód oraz bogaty Zachód. Dopiero polska rewolucja „Solidarności" (sierpień 1980 r.) przeciwko władzy komunistycznej oraz hegemonii Związku Sowieckiego zapoczątkowała szereg zmian w historii Polski oraz geopolityce europejskiej. Oficjalne nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Europejską Wspólnotą Gospodarczą nastąpiło we wrześniu 1988 r. 4 czerwca 1989 r. Polacy, po raz pierwszy od wielu lat, mogli dokonać swobodnego wyboru i głosować za przynależnością do demokratycznej wspólnoty państw europejskich. 19 września 1989 r. Polska podpisała z EWG umowę o handlu oraz współpracy gospodarczej. 9 listopada 1989 r. runął symbol zimnej wojny - mur berliński. 16 grudnia 1991 r. został podpisany Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. Takie układy zawarły wówczas także Węgry i ówczesna Czechosłowacja.

W Preambule do układów europejskich zostało zawarte credo Polski w sprawie jej przyszłości w Europie i przyszłości Unii Europejskiej. Polska zapowiedziała dążenie do członkostwa w UE sprzyjające budowie silnej, spójnej i solidarnej Europy. Przesłanie przyświecało trudnym i długim negocjacjom o członkostwo Polski w UE. Rozpoczęły się one 31 marca 1998 r., zakończyły - 13 grudnia 2002 r. Finał polskich starań o przyjęcie do UE nastąpił 16 kwietnia 2003 roku w Atenach, gdzie został podpisany traktat akcesyjny. Z chwilą ratyfikacji przez wszystkich dotychczasowych członków UE, otworzył on Polakom - wolnemu narodowi europejskiemu - prawo pełnego członkostwa w Unii.

Europa i Unia Europejska to różne idee. Europa zrodziła się w późnym średniowieczu i przybrała kształt, który przetrwał do dzisiaj. Unia Europejska jest dziełem organizacyjnym ludzi i narodów europejskich próbujących stworzyć optymalną strukturę dla pogodzenia różnych interesów. Cel polityczny -osiągnięcie pokoju, stabilizacji i umacnianie demokracji w zniszczonej wojną Europie Zachodniej - postanowiono realizować poprzez integrację gospodarczą. Jej podstawą były układy o Wspólnocie Węgla i Stali (18.04.1951) oraz o Euroatomie i Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (Traktaty Rzymskie, 25.03.1957). Od tego czasu Wspólnoty wprowadzały kolejno: unię celną, gospodarczą, monetarną. Europejska Wspólnota Gospodarcza, składająca się z sześciu członków, przekształciła się w Unię Europejską piętnastu państw. Podpisano nowe traktaty, rozszerzające traktaty założycielskie: w Maastricht (7.02.1992 r.), Amsterdamie (2.10.1997 r.) i Nicei (26.02. 2001 r.).

Osiągnięcie nakreślonych celów politycznych byłoby praktycznie niemożliwe, gdyby nie inicjatywy ojców - założycieli wspólnot europejskich: Jeana Monneta, Roberta Schumana, Alcide de Gasperiego, Konrada Adenauera. Polacy nie mogli być współzałożycielami struktur europejskich, ale koncepcję zjednoczenia kontynentu europejskiego oraz uczestnictwa Polski w strukturach Europy - popieraną przez niemal wszystkie ugrupowania polityczne (oprócz komunistów) - lansował rząd londyński premiera RP na emigracji gen. Władysława Sikorskiego w trakcie II wojny światowej. O Józefie Hieronimie Retingerze, doradcy Generała, twórcy Wspólnot mówią jako o autorze i pionierze zjednoczonej Europy.

Wchodząc do Unii Europejskiej Polska wnosi własną europejską tradycję federalną, wierną zasadzie tożsamości państwowej. Jej symbolem jest Unia Lubelska z 1569 r. Wnosi również tradycję państwa przestrzegającego nakazów parlamentaryzmu oraz konstytucjonalizmu. Dwuizbowy parlament - Sejm i Senat -jest od końca XV wieku najwyższym organem ustawodawczym w Polsce, a Konstytucja 3 Maja 1791 r. była pierwszą w Europie i drugą - po amerykańskiej - ustawą zasadniczą na świecie. Osiągnięcia polskiego systemu państwowego zostały zaprzepaszczone wraz z utratą niepodległości w końcu XVIII w.

Członkostwo w Unii to wielka historyczna szansa, jakiej Polska nie miała od chwili odzyskania niepodległości w 1918 r. Określa na nowo geostrategiczne miejsce Polski w Europie, ugruntowuje demokrację, przyznaje prawo do współdecydowania o funkcjonowaniu UE, projektowania przyszłości Europy. Członkostwo w Unii otwiera gospodarcze szanse, które stają się - jak dla wcześniejszych członków Unii - bodźcem do postępu i zrównoważonego rozwoju. To krok w stronę modernizacji i poprawy konkurencyjności gospodarki oraz wejścia do strefy euro. Wykorzystanie tych szans - w postaci pomocy strukturalnej, napływu inwestycji zagranicznych i głębokiej restrukturyzacji wsi - leży po stronie Polski.

Integracja europejska w znacznym stopniu osiągnęła cele, które postawiono przed nią ponad pół wieku temu. Dla przyszłych historyków 1 maja 2004 r. będzie oznaczać początek nowej Polski w nowej Unii Europejskiej, składającej się z 25 państw. Miejmy nadzieję, że wydarzenia od 1945 r. do 1 maja 2004 r. będą zapamiętane jako rozłam w historii Europy, który stanie się przestrogą i mottem działań wizjonerów XXI wieku. Nie powinni jednak zapominać o słowach wielkiego Europejczyka, Paul-Henri Spaaka (1949 r.): „Nie bądźmy przesadnie zadowoleni z samych siebie lub nadmiernie optymistyczni. Maszyneria Zjednoczonej Europy została wprawdzie zaprojektowana, ale najbardziej żywotne problemy wciąż czekają na rozwiązanie".

Maria Dunin-Wąsowicz
b. doradca Min. Jana Kułakowskiego, Głównego Negocjatora Polski z UE,
Dyrektor Studiów Europejskich, WSHiFM, Warszawa

Numizmaty powiązane z artykułem