Czesław Niemen (właśc. Czesław Juliusz Wydrzycki, 1939–2004), wybitny polski kompozytor, instrumentalista i wokalista. Uznawany za jednego z najważniejszych twórców rodzimej sceny rozrywkowej, ... ... początkowo beatowej i soulowej, później zaś rockowej, progresywnej oraz jazz-rockowej i elektronicznej.

Jego muzyczny dorobek jest bardzo bogaty oraz zróżnicowany stylistycznie i gatunkowo: od przebojowych piosenek do rozbudowanych i ambitnych kompozycji, od big beatu aż po rockową awangardę, od form tzw. muzyki czystej aż po utwory stanowiące oprawę dźwiękową fi lmów oraz spektakli teatralnych. Opublikował dziesiątki płyt, wiele z napisanych przez niego piosenek stało się ponadczasowymi przebojami. Niemen zajmował się produkcją nagrań, zarówno od strony technicznej, jak i merytorycznej. Był także doskonałym felietonistą – pisywał przez wiele lat teksty do magazynu muzycznego „Tylko Rock”, a nadto tworzył z powodzeniem grafi ki komputerowe.

Jako kresowiak (urodzony we wsi Stare Wasiliszki, które do II wojny światowej stanowiły część Rzeczypospolitej, obecnie zaś znajdują się w granicach Białorusi) był bardzo wrażliwy artystycznie, zaś muzyka od początku odgrywała w jego życiu ważną rolę. Kształcił się w Pedagogicznym Liceum Muzycznym w Grodnie, a po przeniesieniu się do Polski (w 1958 r.) w Średniej Szkole Muzycznej w Gdańsku. Od początku 1960 r., gdy zaczął występować w Klubie Studenckim Wybrzeża „Żak”, związał się ze sceną rozrywkową, kierując z czasem swoje zainteresowania w stronę muzyki rockowej, awangardowej i jazzowej. Zaczynał jako solista, a następnie związał się z zespołem Niebiesko-Czarni, zaś od 1967 prowadził własne grupy: Akwarele, Enigmatic, Grupę Niemen, Aerolit; od lat 80. występował sam (jako wokalista i zarazem instrumentalista).

Już za pierwszy longplay Dziwny jest ten świat… otrzymał w 1967 r. złotą płytę (była to pierwsza złota płyta w historii naszej fonografi i), a tytułowa piosenka otrzymała na V Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu nagrodę specjalną i stała się kamieniem milowym w rozwoju rodzimej muzyki rozrywkowej. Status złotej otrzymały również płyty: Sukces, Niemen Enigmatic, Czas jak rzeka oraz box Niemen od początku I. Druga z wymienionych płyt zawiera niezapomniany, poruszający Bema pamięci żałobny-rapsod do słów Norwida, uznawany przez słuchaczy oraz muzyków za jeden z najważniejszych utworów polskiej muzyki. Niemen był laureatem wielu nagród i wyróżnień przyznawanych przez środowiska artystyczne (wielokrotnie uznawany był przez nie za wykonawcę wszech czasów), przemysł muzyczny oraz instytucje państwowe.

Czesław Niemen sięgał po utwory różnych poetów i pisarzy. Pisał muzykę do wierszy Iwaszkiewicza, Tuwima, Herberta, Mickiewicza, Przerwy-Tetmajera i in. Jednak od chwili nagrania Bema pamięci… najważniejszym twórcą stał się dla niego Norwid. Podkreślał, że jest on dla jego muzyki „drogowskazem” i „przewodnikiem”, stale też sięgał do jego poezji. Pielgrzym, Marionetki, Larwa, Moja piosnka, Sieroctwo – to tylko nieliczne z wierszy, do których napisał muzykę; na dwupłytowy album Idée fi xe złożyły się utwory skomponowane wyłącznie do tekstów Norwida. Niemen wyznał kiedyś nawet, że: „w wyniku lektury, przeżywania, współ-rozumienia i współ-czucia nie muszę szukać cytatów z Norwida. To one mnie szukają!”.

Był twórcą bezkompromisowym i niepodległym, a przy tym niezwykle oryginalnym, nie tylko na tle muzyki polskiej, ale i światowej. Stale zaskakiwał słuchaczy zarówno skalą możliwości wokalnych, jak i zakresem twórczej oraz instrumentalnej inwencji. Jego twórczość ciągle przełamywała bariery i konwencje w sztuce. Niemen nieustannie poszukiwał wciąż nowych środków artystycznego wyrazu, być może dlatego jego twórczość nie należy do łatwych. Był wymagający wobec siebie, ale również wobec odbiorcy, któremu w zamian ofi arowywał przeżycia i zjawiska niecodzienne, wykonawczo zaś doskonałe.

Piotr Chlebowski

Numizmaty powiązane z artykułem