Pochodzące z czasów rzymskich słowo legion (łac. legio – pobór) weszło na trwałe do terminologii wojennej. Pojawiło się także na ziemiach polskich, kiedy to po rozbiorach środowiska patriotyczne kilkakrotnie tworzyły formacje wojskowe, poświadczające swą nazwą gotowość walki za ojczyznę.

Z takich intencji zrodziły się też Legiony Polskie, powołane 16 sierpnia 1914 r. w monarchii austro-węgierskiej. Liberalizacja stosunków wewnętrznych w tej monarchii na początku XX wieku sprawiła, że mogli tam rozwinąć działalność polscy niepodległościowcy, z Józefem Piłsudskim na czele. Szykowali się oni do walki przeciwko Rosji, w której widzieli głównego wroga odbudowy Polski.

Gdy latem 1914 r. wybuchła ogólnoeuropejska wojna, Piłsudski wysłał przez granicę austriacko-rosyjską niewielki oddział ochotników. Liczył, że ich pojawienie się zachęci ludność centralnej Polski do antyrosyjskiego powstania, ale plan ten się nie powiódł. Ratunkiem dla sprawy okazała się inicjatywa koalicji polskich partii politycznych w Galicji, skupionych w tzw. Naczelnym Komitecie Narodowym. NKN ujął w ramy organizacyjne zapał niepodległościowej młodzieży i po uzyskaniu zgody Austro-Węgier utworzył polską formację, która miała działać w składzie armii cesarstwa, lecz we własnych uniformach i pod własną komendą.

W czasie swego największego rozwoju (1915 r.) Legiony liczyły około 12 tysięcy żołnierzy i oficerów, uformowanych w trzy brygady. Walczyły one w latach 1914–1916 na froncie austriacko- -rosyjskim, staczając kilka bitew, które przeszły do historii jako dowód odwagi i siły uczuć niepodległościowych. Łączne straty tej formacji wyniosły około 15 tys. zabitych i rannych.

Legiony Polskie, mimo rozwiązania w 1917 r., pozostały obecne w świadomości narodowej. Pamięć tę zawdzięczały sugestywności legendy kreowanej przez poetów, pisarzy, malarzy, kompozytorów, którzy licznie walczyli w szeregach legionowych oddziałów. Skomponowany w 1914 r. marsz pt. My, Pierwsza Brygada jest od 2007 r. oficjalną pieśnią Wojska Polskiego.

Andrzej Chojnowski

Numizmaty powiązane z artykułem