Tematyka monet
Księży Młyn w Łodzi

Księży Młyn to dawna część Łodzi położona nad
rzeką Jasień. Od XV wieku stał tu młyn łódzkiego
proboszcza. Na początku XIX wieku na miejscu
młyna zbudowano przędzalnię napędzaną kołem
wodnym. W 1872 r. zniszczoną przędzalnię wraz
z gruntami młyńskimi zakupił najsławniejszy
i zarazem największy polski fabrykant Karol
Wilhelm Scheibler.
Urodził się 1 X 1820 r. w Monschau w Nadrenii.
Po ukończeniu szkoły poznał produkcję w najważniejszych
ośrodkach przemysłowych Europy
i od 1843 r. był przedstawicielem angielskich firm
na kontynencie. W 1848 r. przyjechał na teren
Królestwa Polskiego, do Ozorkowa, gdzie został
dyrektorem przędzalni.
Od 1853 r. Scheibler mieszkał w Łodzi, a w 1855 r.
na parceli leżącej na terenie parku Źródliska przy
Wodnym Rynku uruchomił mechaniczną przędzalnię
bawełny oraz tkalnię i szybko uzyskał
przewagę nad innymi przemysłowcami. Przewidziawszy
nadejście kryzysu surowcowego, wywołanego
wojną secesyjną w Ameryce (główne
źródło zaopatrzenia w bawełnę), zgromadził
odpowiednie zapasy bawełny i jako jedyny
wyszedł z kryzysu bez uszczerbku.
Powiększył przedsiębiorstwo i wzniósł przy
nim osiedle domów robotniczych oraz pałac.
W 1870 r. było tu zatrudnionych 1191 osób,
a wartość produkcji osiągnęła 1850 tys. rubli.
Od 1873 r. uruchomiono na Księżym Młynie
nowy, okazały oddział (zwany „Pfaffendorf”)
złożony z przędzalni i tkalni. W sąsiedztwie zbudowano
ogromne osiedle „familijne”, a w nim
szkołę, sklepy, studnie, komórki, magiel, a także
szpital i niewielką rezydencję.
Aby wykończenia tkanin były lepszej jakości, zakupiono
tereny posiadeł bielnikowych, ciągnących się
wzdłuż ul. Emilii (dziś ul. Tymienieckiego) do Piotrkowskiej,
i wystawiono na nich nowoczesną apreturę
i farbiarnię.
Kolejnym krokiem
było przekształcenie przedsiębiorstwa
w 1881 r. w spółkę akcyjną – „Towarzystwo Akcyjne
Manufaktur Bawełnianych Karola Scheiblera”. Kapitał
akcyjny wynosił 9 mln rubli podzielonych na 360 akcji,
rozdzielonych pomiędzy członków rodziny i założycieli
spółki. Powstało doskonale zorganizowane przedsiębiorstwo,
największe w Królestwie i Europie.
Mimo wielu zmian organizacyjnych stara zabytkowa
zabudowa wciąż istnieje. Tu, w niewielkiej odległości
od centrum miasta, możemy wejść do swoistego
skansenu, w którym oryginalny układ przestrzenny
jest świadectwem łódzkiej tożsamości.
Ryszard Bonisławski