Dwunasta moneta serii przedstawia Zygmunta I, piątego syna Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, wielkiego księcia litewskiego i króla polskiego od 1506 r., po koronacji syna w 1529 r. nazwanego „Starym”. Był zwolennikiem pokojowego rozwiązywania sporów politycznych, ciesząc się szacunkiem wśród poddanych i wśród władców zagranicznych. Jego panowanie zapoczątkowało polski „złoty wiek” – okres gospodarczego i kulturalnego rozkwitu kraju.

Na rewersie monety widnieje przeniesione z medalu popiersie króla (według obrazu Marcella Bacciarellego) zwrócone w prawo, w koronie na głowie, z krótką brodą nad rurkowaną krezą. Król nosi zbroję, nakrytą bogato haftowanym płaszczem, spiętym ozdobną klamrą, z klejnotem Orderu Złotego Runa na łańcuchu. Jest to pierwszy w serii medal wykonany przez Jana Jakuba Reichla, nowego nadwornego medaliera Stanisława Augusta (Jan Filip Holzhaeusser zmarł w 1792 r.).

Na awersie monety czytamy nieznacznie skrócony tekst z rewersu medalu (w tłumaczeniu): Przedostatni syn Kazimierza, odznaczający się roztropnością, zwycięstwami i majątkiem, współczesny Karolowi V cesarzowi i Franciszkowi I królowi francuskiemu, i im równy. Umarł Roku Pańskiego 1548, mając lat 81, w 42. roku panowania, dnia 1 kwietnia.

Zygmunt urodził się w 1467 r., żonaty z Barbarą Zapolya (1512) i Boną Sforza d’Aragona (1518). W latach 1499–1506 książę głogowski. Obrany królem Polski w grudniu 1506 r., koronowany w Krakowie w styczniu 1507 r. Uporządkował i wzmocnił skarbowość, cła i żupy solne. W 1515 r. zawarł sojusz z Habsburgami. W 1526 r. włączył do Korony lenno mazowieckie. Przeprowadził elekcję vivente rege syna, Zygmunta Augusta w 1529 r., niedługo potem ustanowił w Polsce elekcję viritim (wolną elekcję). W wyniku wojen 1507–1508 i 1512–1522 (mimo zwycięstwa pod Orszą w 1514 r.) Litwa utraciła na rzecz Moskwy Smoleńsk. Po wojnie z Krzyżakami (1519–1520) przyjął w 1525 r. hołd lenny Albrechta Hohenzollerna, księcia Prus (uprzednio wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego). Zmodernizował system monetarny i zunifikował z nim pieniądz pruski (1526). Hojny mecenas sztuki renesansowej, przebudował Wawel. Zmarł w 1548 r., pochowany w Krakowie na Wawelu.

Marta Męclewska

Numizmaty powiązane z artykułem