Panowanie Zygmunta III Wazy (1587–1632) to złoty okres w historii mennictwa polskiego. Działały wówczas różne mennice, do dawnych bowiem dołączyły nowe, z których najważniejsza mieściła się w Bydgoszczy. We wszystkich tych ośrodkach bito – z przerwami – wielkie ilości monet różnych nominałów. Na mennictwo oddziaływał jednak europejski kryzys ekonomiczny, w wyniku którego drobniejsze monety srebrne podlegały inflacji.

Kryzys nie dotknął jednak pełnowartościowych monet złotych. Nas tu szczególnie interesuje wybita w Bydgoszczy moneta o wadze stu dukatów. Autorem stempli do niej był znakomity medalier gdański Samuel Ammon (1591–1622) pochodzący z Schaffhausen w Szwajcarii. Na awersie przedstawił on zwrócone w prawo popiersie króla bez korony, w bogatej zbroi. Pod popiersiem inicjały medaliera SA i data 1621. W otoku napis: ESIGISMVNDVS·III·D:G:POLONI ·ET·SVECIÆ·REXE. Na rewersie pod koroną tarcza dziewięciopolowa z herbami Polski i Litwy oraz Szwecji i Gotlandii, a także Snopkiem Wazów w środku. Po obu stronach tarczy inicjały dzierżawcy mennicy bydgoskiej Jakuba Jacobsona van Emden: po lewej „II”, a po prawej „VE”. Nad koroną ponownie data 16–21. W otoku kontynuacja legendy: EMAGNVS·DVX·LITVAN:RVSS: – :PRVSS :MAS:SAM:LIVON:ZC:E (Magnus Dux Lituaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae et cetera, czyli Wielki Książę Litwy, Rusi, Prus, Mazowsza, Żmudzi, Inflant itd).

Jest to najokazalsza moneta polska mierząca w oryginale prawie 70 mm i ważąca aż 348,3 g złota. Najprawdopodobniej emisja została zamówiona przez króla, który potrzebował prezentów dla najznaczniejszych gości i dostojników. Do dziś zachowało się tylko kilka oryginałów o pełnej wadze. Więcej jest egzemplarzy lżejszych, np. o wadze 90, 60 czy 30 dukatów, a nawet monet srebrnych ważących np. 10 czy 3,5 talara. Wszystkie te monety zostały odbite jedną tylko parą stempli.

Nie dziwi więc, że właśnie ten numizmat został wybrany do naszej serii dla zilustrowania historii monety polskiej w 1. połowie XVII w. Na awersie monety współczesnej został przedstawiony rewers monety historycznej oraz, zgodnie z tradycją, metryka z danymi tyczącymi monety nowej: wyobrażenie Orła, nazwa państwa, nominał i rok emisji. Na rewersie monety współczesnej widnieje natomiast popiersie króla z awersu monety zabytkowej, pod którym czytamy: 100 DUKATÓW ZYGMUNTA III.

Stanisław Suchodolski

Numizmaty powiązane z artykułem