Witold Pilecki urodził się 13 maja 1901 r. w rodzinie szlacheckiej (herbu Leliwa), w Ołońcu, w Karelii. Harcerz, w latach 1918–1921 służył w Wojsku Polskim, żołnierz wojny polsko-bolszewickiej, dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. W niepodległej Polsce zarządzał odzyskanym przez Pileckich majątkiem Sukurcze niedaleko Lidy (dziś Białoruś). Z inicjatywy marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza podjął współpracę z polskim kontrwywiadem, tzw. „dwójką”.

Walczył w wojnie obronnej we wrześniu 1939 r., po czym współorganizował jedną z pierwszych antyniemieckich organizacji: Tajną Armię Polską, która weszła w skład Armii Krajowej. Z ramienia TAP poszedł dobrowolnie – 19 września 1940 r. – do obozu koncentracyjnego Auschwitz z misją rozeznania sytuacji na miejscu oraz stworzenia więźniarskiej konspiracji samopomocowej i zbrojnej (Związek Organizacji Wojskowej), która przy pomocy z zewnątrz miała wyzwolić obóz.

Po dwóch latach i siedmiu miesiącach, kiedy m.in. jako pierwszy informował świat o niemieckim ludobójstwie, udało mu się uciec z obozu, aby dalej realizować swój plan oswobodzenia więźniów. Misja ochotnika do Auschwitz sprawiła, że został na Zachodzie uznany za jednego z najodważniejszych ludzi okupowanej przez Niemców Europy.

W powstaniu warszawskim 1944 r. reduty Witolda (plac Starynkiewicza) Niemcy nigdy nie zdobyli. Po uwolnieniu z oflagu Murnau przekonał gen. Władysława Andersa, że musi wrócić do okupowanej przez Sowietów Polski i utworzyć podległą Polskim Siłom Zbrojnym na Zachodzie konspiracyjną grupę wywiadowczą. Dzięki niej świat dowiadywał się o stopniu podporządkowania kraju Stalinowi. W krytycznym momencie nie skorzystał z możliwości ewakuacji na Zachód, mówiąc: „Ktoś tu musi trwać bez względu na konsekwencje”. Aresztowany w maju 1947 r. przez stalinowską bezpiekę został poddany brutalnemu śledztwu, skazany pod kłamliwymi zarzutami na karę śmierci i 25 maja 1948 r. zamordowany w katowni przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Nie wstawił się za nim ówczesny premier Józef Cyrankiewicz, współwięzień z Auschwitz.

Słowa Pileckiego, że przy komunistycznych represjach „Oświęcim to była igraszka” pozwalają nam porównać oba XX-wieczne totalitaryzmy. A prośba do żony, aby kupiła i codziennie czytała dzieciom książkę Tomasza à Kempis „O naśladowaniu Chrystusa”, jest przesłaniem i testamentem rotmistrza. Miejsca pogrzebania polskiego bohatera do dziś nie udało się odnaleźć (prawdopodobnie jest to dół śmierci na warszawskich Powązkach, tzw. Łączka). Winni jego śmierci – komunistyczne władze, brutalni śledczy, prokuratorzy, sędziowie – nigdy nie ponieśli kary. W 2006 r. Pilecki został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego, a w 2013 r. awansowany do stopnia pułkownika.

Tadeusz Płużański

Numizmaty powiązane z artykułem