15 października 1817 r. w szwajcarskiej Solurze zmarł Tadeusz Kościuszko – polski i amerykański generał; obywatel honorowy Republiki Francuskiej; bohater narodowy Ameryki zasłużony w walce o niepodległość Stanów Zjednoczonych; uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 roku w obronie Konstytucji 3 maja; naczelnik insurekcji z 1794 roku, której celem było uratowanie i odrodzenie ginącej Rzeczypospolitej. Był szczerym republikaninem i filantropem. Za hańbę ludzkości uważał niewolnictwo, a za największe zło Rzeczypospolitej – niewolę chłopów.

Wieść o zgonie Kościuszki błyskawicznie obiegła cały euroatlantycki krąg cywilizacyjno-kulturowy. Uroczystości żałobne odprawiono w Szwajcarii, Francji, Niemczech, Stanach Zjednoczonych. Generał La Fayette powiedział w Paryżu, że „Kościuszko do całego świata należy, a jego cnoty są całej ludzkości własnością”. W Paryżu wybito upamiętniający Kościuszkę medal z serii sławnych mężów.

Najbardziej opłakiwano Wodza na rozdartych przez zaborców ziemiach polsko-litewskiego państwa. Za Kościuszkę modlono się nie tylko w rzymsko-katolickich kościołach, ale też w protestanckich zborach, synagogach, meczetach Tatarów litewskich; modły zanoszono w Warszawie, Wilnie i Krakowie. Wkrótce Kraków w imieniu narodu upomniał się o trumnę ostatniego obrońcy ojczyzny i złożył ją w uroczystym obrzędzie w grobach królewskich na Wawelu. Nad starą stolicą polski naród wzniósł mu wielką, symboliczną mogiłę, zwaną Kopcem Kościuszki. Śmierć Kościuszki ożywiła uczucia patriotyczne Polaków. Dla pokoleń stał się on natchnieniem w nieustającym dążeniu do odzyskania niepodległego państwa. Jego nazwisko było hasłem na polach polskich bitew o niepodległość, w pozytywistycznych programach pracy organicznej i pracy u podstaw. Tradycja kościuszkowska należy do bezcennych składników naszego narodowego dziedzictwa duchowego.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości serce Kościuszki wróciło do Warszawy. Stany Zjednoczone i Polska uczciły Kościuszkę wieloma pomnikami. Na świecie jest wiele miejsc jego pamięci, m.in. Góra Kościuszki w Australii, wyspa na Pacyfiku u wybrzeży Alaski, czy miasta w Ameryce noszące jego imię. Rocznice kościuszkowskie w latach 1894, 1917, 1946, 1967 były uroczyście obchodzone w Polsce i zwłaszcza w środowiskach polonijnych na świecie. Obchody 200. rocznicy śmierci Kościuszki Konferencja Generalna UNESCO objęła swym patronatem, a Sejm i Senat Rzeczypospolitej ogłosiły rok 2017 Rokiem Tadeusza Kościuszki.

Mieczysław Rokosz
Prezes Komitetu Kopca Kościuszki w Krakowie

Numizmaty powiązane z artykułem