Centralny Okręg Przemysłowy (COP) był największym zamierzeniem gospodarczym II Rzeczypospolitej. Realizowały go w latach 1936–1939 cywilne i wojskowe Biura Planowania Krajowego według koncepcji wicepremiera i ministra skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego. Plan inwestycyjny obejmował swoim zasięgiem cztery województwa: kieleckie, krakowskie, lubelskie i lwowskie (stanowiło to ponad 15 proc. terytorium Polski zamieszkane przez 18 proc. ludności). Łącznie obszar ten liczył prawie 60 tys. km² i około 6 mln ludności, którą w większości stanowili mieszkańcy ubogich, przeludnionych wsi, dla których należało znaleźć zatrudnienie.

Plan COP polegał na połączeniu ze sobą, pod auspicjami państwa, szeregu strategicznych inwestycji o szerokim zróżnicowaniu funkcjonalnym i różnej skali oddziaływania. W jego ramach przewidywano budowę nowych przedsiębiorstw produkujących dla potrzeb przemysłu zbrojeniowego; rozwój i budowę przedsiębiorstw cywilnych; nowoczesne realizacje infrastrukturalne, energetyczne i komunikacyjne.

Celami stawianymi przed COP były – wzmocnienie potencjału obronnego Polski, zredukowanie bezrobocia, wyrównanie poziomu życia w zaniedbanych częściach kraju oraz utrzymanie i poszerzenie korzystnej koniunktury gospodarczej końca lat 30. Niektóre plany rozwoju okręgu sięgały daleko w przyszłość.

Niestety realizację dużej części zamierzeń przerwał wybuch II wojny światowej. Wśród rozpoczętych inwestycji budowlanych na pierwszym miejscu znalazły się: huta i miasto Stalowa Wola, wytwórnia amunicji i miasto Nowa Dęba (dawniej Dęba), fabryka amunicji oraz Kraśnik Fabryczny, wytwórnia prochu w Krajowicach, zakłady i miasto Poniatowa, zakłady lotnicze w Mielcu i Rzeszowie, zakłady chemiczne w Nowej Sarzynie (dawniej Sarzynie) oraz fabryka kauczuku syntetycznego i opon w Dębicy.

W ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego budowano również Gazociąg Centralny (łączący Roztoki, Rzeszów, Sandomierz oraz Starachowice z Warszawą); elektrownie wodne (m.in. Rożnów, Porąbka, Czchów); elektrownie lądowe; sieci energetyczne (m.in. linia energetyczna 150 kV łącząca Mościce ze Starachowicami); drogi i linie kolejowe; porty i wiele innych. Wszystkie działania poprzedzały staranne plany i studia z udziałem najwybitniejszych fachowców różnych dziedzin.

dr hab. inż. arch. Marcin Furtak

Numizmaty powiązane z artykułem