Tematyka monet
Feliks Selmanowicz ps. „Zagończyk”
Urodzony 6 czerwca 1904 r. w Wilnie. Przed wybuchem
I wojny światowej zdążył ukończyć pięć klas gimnazjum.
Jako ochotnik, we wrześniu 1918 r., przystąpił
do Samoobrony Wileńskiej, a następnie do I Batalionu
Strzelców Nadniemeńskich, z którym uczestniczył
w wojnie polsko-bolszewickiej. Później pracował
w Milicji Ludowej Pasa Neutralnego – obszaru, który
po zakończeniu walk między Litwinami i Polakami
znajdował się pod kontrolą międzynarodową. W wolnej
Polsce był urzędnikiem, prowadził także gospodarstwo
rolne. Prawdopodobnie związany z polskim,
a także francuskim wywiadem wojskowym.
W sierpniu 1939 r. zmobilizowany do Korpusu
Ochrony Pogranicza w stopniu sierżanta. 17 września
brał udział w walkach z Armią Czerwoną. Internowany
przez władze litewskie, w listopadzie udało
mu się uciec z obozu i powrócił do Wilna, gdzie
związał się z polską konspiracją. W styczniu 1940 r.
aresztowany przez litewską policję, ale zwolniony
z powodu braku dowodów winy. Kiedy do miasta
wkroczyli Sowieci ponownie aresztowany, przekazany
NKWD i skazany za szpiegostwo na karę
śmierci, której nie zdążono wykonać. Po wejściu
wojsk niemieckich do Wilna zbiegł z transportu.
Od stycznia 1944 r. żołnierz Wileńskich Brygad
Armii Krajowej: 3 brygady por. Gracjana Fróga,
ps. „Szczerbiec”, 5 – mjra Zygmunta Szendzielarza,
ps. „Łupaszka” (zastępca dowódcy plutonu),
i 4 – ppor. Longina Wojciechowskiego „Ronina”
(dowódca kompanii). Awansowany do stopnia podporucznika,
dwukrotnie ranny, odznaczony Krzyżem
Walecznych.
W lipcu 1944 r., po rozbrojeniu oddziału przez
Sowietów, internowany w Kałudze.
W kwietniu 1945 r. udało mu się uciec i powrócić
do Wilna, skąd pół roku później repatriował się
do Polski. Na przełomie 1945/1946 nawiązał kontakt
z mjrem Szendzielarzem, który odtwarzał na Pomorzu
5 Wileńską Brygadę AK. Został dowódcą pięcioosobowego
samodzielnego patrolu bojowo-dywersyjnego
na okręg gdańsko-olsztyński, którego zadaniem było
zdobywanie środków na działalność organizacyjną,
a także przeprowadzanie akcji propagandowych.
Aresztowany 8 lipca 1946 r. w mieszkaniu konspiracyjnym
w Sopocie; podczas podjętej przez niego próby
ucieczki miało zginąć trzech funkcjonariuszy UB. Przewieziony
następnie do aresztu śledczego w Gdańsku
i poddany brutalnym przesłuchaniom. Podjął nieudaną
próbę ucieczki. 17 sierpnia Wojskowy Sąd Rejonowy
w Gdańsku skazał ppor. Selmanowicza na karę śmierci.
28 sierpnia 1946 r. o godz. 6.15 zamordowany w piwnicy
gdańskiego więzienia przy ul. Kurkowej, razem z sanitariuszką 5 Wileńskiej Brygady AK, Danutą
Siedzikówną, ps. „Inka”. Przed śmiercią oboje zdążyli
krzyknąć: „Niech żyje Polska!”.
W 1997 r. Sąd Wojewódzki w Gdańsku unieważnił
wyrok śmierci. W 2014 r. IPN odnalazł szczątki
Feliksa Selmanowicza, ukryte przez komunistów
pod płytami chodnika na Cmentarzu Garnizonowym
w Gdańsku. 28 sierpnia 2016 r., w 70. rocznicę
wykonania wyroku śmierci, odbył się tam uroczysty,
państwowy pogrzeb „Zagończyka” i „Inki”.
Prezydent Andrzej Duda awansował pośmiertnie
ppor. Selmanowicza do stopnia podpułkownika.
Tadeusz Płużański