Trzynasta moneta serii przedstawia Zygmunta II Augusta, syna Zygmunta I i Bony Sforzy d’Aragona, ostatniego niezależnego wielkiego księcia litewskiego od 1529, króla polskiego koronowanego formalnie w 1530 (elekcja vivente rege 1529), panującego od 1548 po śmierci ojca. Był ostatnim królem z męskiej linii Jagiellonów. Przyjął jako lenno Inflanty, połączył Polskę i Litwę unią; wyróżniał się tolerancyjną postawą w sprawach wiary, dbał o prestiż państwa i był mecenasem kultury.

Na rewersie monety widnieje przeniesione z medalu popiersie króla (według obrazu pędzla Marcella Bacciarellego) profilem w prawo, z wąsami i rozdwojoną brodą, w stroju hiszpańskim – małym sztywnym kapeluszu ze strusimi piórami, w gęsto rurkowanej krezie, w płaszczu z okazałym sobolowym kołnierzem; na szyi łańcuch z Orderem Złotego Runa.

Na awersie monety czytamy nieznacznie skrócony tekst z rewersu medalu (w tłumaczeniu): Jedyny syn Zygmunta I i Bony Sforzy, za życia ojca, w wieku lat dziesięciu obrany na króla, po śmierci ojca uczynił Kurlandię lennem Rzeczypospolitej, Litwę przyłączył wiecznym węzłem do Polski, ostatni król Polski z rodu Jagiellonów. Umarł bezdzietny w Knyszynie Roku Pańskiego 1572, mając lat 52, w 24. roku panowania, dnia 18 lipca.

Zygmunt August urodził się w 1520; był trzykrotnie żonaty: w 1543 z Elżbietą Habsburżanką (zm. 1545), w 1547, wbrew woli rodziców i sejmu, z Barbarą Radziwiłłówną (koronowana 1550, zm. 1551), w 1553 z Katarzyną Habsburżanką (separacja od 1563, zm. 1572). W rezultacie wojen z Rosją, w 1561 r. przyłączył do Rzeczypospolitej, jako polskie lenno, Inflanty – wraz z powstałym tam świeckim Księstwem Kurlandii i Semigalii, którego księciem został Gotthard Kettler, ostatni wielki mistrz Zakonu Kawalerów Mieczowych. Rozpoczął budowę polskiej floty. Przeprowadził wiele reform gospodarczych, wojskowych oraz lustrację i tzw. egzekucję dóbr – przywrócono skarbowi majątki rozdane wcześniej możnym. Najważniejszym aktem politycznym za jego panowania była unia lubelska w 1569 r., skutkiem której powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów – Polska i Litwa miały jednego władcę, wspólną polityką zagraniczną, sejm oraz jednolity pieniądz; zachowały zaś odrębne prawo, skarb, urzędy i wojsko. Król zmarł bezpotomnie w 1572 r. w Knyszynie i został uroczyście pochowany na Wawelu. Marta Męclewska

Marta Męclewska

Numizmaty powiązane z artykułem