Tematyka monet
August Emil Fieldorf ps „Nil”
Urodzony 20 marca 1895 r. w Krakowie. Tu ukończył szkołę męską
im. św. Mikołaja, a następnie I Męskie Seminarium. W 1910 r. wstąpił
do Towarzystwa Sportowo-Gimnastycznego „Strzelec”, gdzie
skończył szkołę podoficerską.
6 sierpnia 1914 r. zgłosił się na ochotnika do Legionów Polskich
i wyruszył na front rosyjski, gdzie służył w randze zastępcy dowódcy
plutonu piechoty. W 1916 r. awansowany do stopnia sierżanta,
a w 1917 r. skierowany do szkoły oficerskiej. Po kryzysie przysięgowym
został wcielony do Armii Austro-Węgier i przeniesiony na
front włoski. Zdezerterował i w sierpniu 1918 r. zgłosił się do Polskiej
Organizacji Wojskowej w rodzinnym Krakowie.
Od listopada 1918 r., po odzyskaniu przez Rzeczpospolitą niepodległości,
w szeregach Wojska Polskiego; najpierw jako dowódca plutonu,
a od marca 1919 r. dowódca kompanii ckm w 1. Pułku Piechoty
Legionów. W latach 1919–1920 brał udział w kampanii wileńskiej,
następnie wojnie polsko-bolszewickiej (w randze dowódcy kompanii).
Uczestniczył m.in. w wyzwalaniu Dyneburga, Żytomierza,
w wyprawie kijowskiej i bitwie białostockiej.
Po wojnie pozostał w służbie czynnej, awansowany do stopnia
majora pełnił funkcję dowódcy batalionu w 1. Pułku Piechoty
Legionów, a w 1931 r. zastępcy dowódcy. W 1932 r. został podpułkownikiem.
W 1935 r. przeniesiony na stanowisko dowódcy
samodzielnego Batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza „Troki”
w Pułku KOP „Wilno”. W 1936 r. ustanowiony komendantem Okręgu
Polskiego Związku Strzeleckiego we Francji.
W marcu 1938 r. został dowódcą 51. Pułku Strzelców Kresowych
im. Giuseppe Garibaldiego w Brzeżanach, z którym przeszedł
w wojnie obronnej cały szlak bojowy. Po bitwie pod Iłżą dotarł
do rodzinnego Krakowa. Próbował przedostać się do tworzonej na
Zachodzie armii polskiej, ale został zatrzymany na granicy słowackiej.
Udało mu się zbiec z obozu internowania i tym razem skutecznie trafił
do Francji. Tam, po ukończeniu kursów sztabowych, 3 maja 1940 r.
został awansowany na stopień pułkownika. Po kapitulacji Francji
i przeniesieniu polskich władz i wojska do Wielkiej Brytanii mianowany
pierwszym emisariuszem Rządu i Naczelnego Wodza do kraju.
17 lipca 1940 r. wyruszył z Londynu do Warszawy, gdzie zameldował
się 6 września.
Działał w Związku Walki Zbrojnej w Warszawie, następnie od 1941 r.
w Wilnie i Białymstoku. W sierpniu 1942 r. mianowany dowódcą Kierownictwa
Dywersji (Kedywu) Komendy Głównej Armii Krajowej.
To on wydał rozkaz likwidacji generała SS Franza Kutschery.
W kwietniu 1944 r. zaczął tworzyć głęboko zakonspirowaną organizację
„Niepodległość” (NIE), działającą w warunkach spodziewanej
sowieckiej okupacji Polski. Rozkazem Naczelnego Wodza Kazimierza
Sosnkowskiego z 28 września 1944 r. awansowany na stopień generała
brygady. W październiku 1944 r. został zastępcą dowódcy Armii Krajowej,
gen. Leopolda Okulickiego. Zajmował to stanowisko do czasu
rozwiązania AK 19 stycznia 1945 r.
7 marca 1945 r. sowieckie NKWD aresztowało go w Milanówku pod fałszywym
nazwiskiem Walenty Gdanicki. Nierozpoznany jako generał
„Nil” został odesłany
z siedziby NKWD we
Włochach do Rembertowa, a stamtąd
21 marca 1945 r. wywieziony na Ural do obozów pracy: Bieriozówka,
Stupino i Hudiakowo. Po odbyciu kary w październiku
1947 r. powrócił do Polski i zamieszkał pod fałszywym nazwiskiem
w Białej Podlaskiej. Do działalności konspiracyjnej nie wrócił.
Po krótkich pobytach w Warszawie i Krakowie ostatecznie osiadł
w Łodzi.
10 listopada 1950 r. aresztowany w Rejonowej Komendzie Uzupełnień
w Łodzi, przewieziony do Warszawy i osadzony w areszcie
przy ul. Rakowieckiej. 16 kwietnia 1952 r. skazany na karę
śmierci jako „zbrodniarz faszystowsko-hitlerowski”. Powieszony
24 lutego 1953 r.
W lipcu 1958 r. Generalna Prokuratura umorzyła śledztwo przeciwko
gen. Augustowi Emilowi Fieldorfowi z powodu braku dowodów
winy. W marcu 1989 r. został zrehabilitowany, ponieważ
„zarzucanej mu zbrodni nie popełnił”. Szczątków bohatera do dziś
nie udało się odnaleźć.
Tadeusz Płużański