11 listopada 1918 roku kończy się I wojna światowa. Mimo kapitulacji Niemiec Wielkopolska nadal jest pod zaborem, a o jej przyszłości ma rozstrzygnąć konferencja pokojowa. Anarchia w armii niemieckiej i wybuch rewolucji w Rzeszy sprzyjają jednak walce o niepodległość. W Poznaniu powstaje złożona z Polaków Rada Robotnicza oraz Tymczasowa Naczelna Rada Ludowa i kierujący nią Komisariat. 13 listopada Polacy przejmują kontrolę nad niemiecką Radą Żołnierską. 3 grudnia w Poznaniu zbiera się Sejm Dzielnicowy − parlament reprezentujący Polaków zamieszkujących ziemie pozostające w granicach Niemiec. Przemarsz jego delegatów staje się preludium do insurekcji. 26 grudnia 1918 roku do Poznania przybywa entuzjastycznie witany Ignacy Jan Paderewski. Nazajutrz, 27 grudnia pod Hotelem Bazar gromadzą się tłumy Polaków. Niemieccy cywile i żołnierze organizują kontrmanifestacje, niszczą polskie lokale i zrywają alianckie flagi. Pod gmachem Prezydium Policji dochodzi do wymiany ognia, podczas której giną pierwsi powstańcy. Tak rozpoczyna się powstanie. Jego dowódcą zostaje major Stanisław Taczak, który koordynuje walki wybuchające w Wielkopolsce.

Od połowy stycznia 1919 roku komendę przejmuje gen. Józef Dowbor-Muśnicki. Tworzy Armię Wielkopolską, charakterystycznie umundurowaną, z wysokimi czapkami, orłami wielkopolskimi i oznakami stopni wojskowych w kształcie trefli. Teren walk rozciąga się od Kępna na południu, przez Międzychód na zachodzie, po rzekę Noteć na północy oraz dawną granicę niemiecko-rosyjską na wschodzie. 16 lutego 1919 roku w Trewirze zostaje podpisany rozejm. Armię Wielkopolską uznaje się za wojsko sprzymierzone, a zajęte przez powstańców tereny na mocy traktatu wersalskiego zostają włączone do państwa polskiego.

Powstańcy wielkopolscy bezpośrednio z frontu przechodzą do walki o Lwów, uczestniczą w wojnie z bolszewikami oraz III powstaniu śląskim. Po raz kolejny przyczyniają się do realizacji wielkiego celu – ustalenia granic odradzającej się Rzeczypospolitej. Na rewersie srebrnej monety przedstawiono trębaczy z orkiestry 3. Pułku Ułanów Wielkopolskich na tle mapy z zaznaczonym przebiegiem powstania. Na awersie stylizowany orzeł powstańczy i współczesne godło. Na rewersie złotej monety gen. Józef Dowbor-Muśnicki, głównodowodzący Polskich Sił Zbrojnych byłego zaboru pruskiego, wręcza sztandar gen. Filipowi Dubiskiemu, dowódcy 1. Dywizji Strzelców Wielkopolskich. W tle widać fragment tekstu przysięgi Wojsk Wielkopolskich, złożonej 26 stycznia 1919 roku w Poznaniu. Na awersie orzeł powstańczy obok współczesnego godła. Z prawej strony umieszczono trefl z czapki generalskiej.

Robert Gaweł, senator RP.

Numizmaty powiązane z artykułem