Tematyka monet
Roman Rybarski

Roman Rybarski (1887–1942) to jeden z najważniejszych
polityków narodowej demokracji i zarazem czołowy
polski ekonomista okresu międzywojnia. Studiował
na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Uczył się ekonomii pod kierunkiem Włodzimierza
Czerkawskiego oraz historii gospodarczej u Franciszka
Bujaka. Był członkiem Koła Braterskiego tajnego
Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i prezesem Zjednoczenia
Młodzieży Narodowej. Brał udział w konferencji
pokojowej po zakończeniu I wojny światowej jako
ekspert polskiej delegacji. Wykładał na Politechnice
Warszawskiej i Uniwersytecie Warszawskim. W roku
1926 wszedł do Wielkiej Rady Obozu Wielkiej Polski.
W latach 1928–1935 posłował do sejmu, w którym
przewodził klubowi Stronnictwa Narodowego. Po
1935 roku prowadził działalność pozaparlamentarną,
a po wybuchu II wojny światowej zaangażował
się w działalność konspiracyjną i uczestniczył w pracach
Komitetu Obrony Stolicy. Aresztowany w 1941
roku przez Gestapo, został uwięziony na Pawiaku,
a następnie w Auschwitz-Birkenau. W obozie stał się
jednym z przywódców konspiracji, wszedł w skład
tajnej Rady Wojskowej. Zmarł w wyniku wycieńczenia
i choroby w marcu 1942 roku.
Rybarski był zwolennikiem umiarkowanego liberalizmu.
Autor Psychologii społeczno-gospodarczej
bronił idei wolnego rynku jako koncepcji najbardziej
zgodnej z naturą człowieka i najlepiej służącej
pomnażaniu bogactwa. Zwalczał etatyzm, przeciwstawiając
się procesom nadmiernej regulacji gospodarki.
Przestrzegał przed zagrożeniami związanymi
z autorytarną polityką państwa i przerostem biurokracji
jako czynnikami nieuchronnie prowadzącymi
ku stagnacji i uwiądowi społeczeństwa.
Jednocześnie cała działalność publiczna Rybarskiego
została podporządkowana idei narodowej. Uczony
podkreślał, że każdy naród podąża sobie właściwą
drogą rozwoju, kreując niepowtarzalną kulturę i dokonując
charakterystycznych dla siebie wyborów.
Przekonania moralno-prawne powodują ukształtowanie
się określonych norm, które formują się w określonym
kontekście historycznym – dla każdego narodu innym.
Dlatego wartości i moralność są silniejszymi czynnikami
więzi społecznej niż interes ekonomiczny.
Źródeł rozwoju państwa polskiego upatrywał w wytrwałym
pomnażaniu majątku. Podkreślał, że kluczem
do powstania silnej Polski jest ukształtowanie licznej
klasy średniej z rodzimym kapitałem pozyskanym dzięki
oszczędnościom. Politykę programów socjalnych
uzależniał od wzrostu dobrobytu, który powinien być
uzyskany własnym wysiłkiem, by uchronić państwo
i naród przed nadmiernym wpływem podmiotów zewnętrznych
realizujących cele sprzeczne z interesem
narodowym gospodarza.
Najważniejsze prace Rybarskiego: Marka polska
a polski złoty, trzytomowy System ekonomii politycznej
(Rozwój życia gospodarczego i idei gospodarczych,
Teoria gospodarstwa społecznego, Psychologia
społeczno-gospodarcza), Naród, jednostka i klasa,
Polityka i gospodarstwo, Przyszłość gospodarcza
świata, Podstawy narodowego programu gospodarczego.
Wśród dzieł obejmujących analizy historyczne
należy wymienić: Skarbowość Polski
w dobie rozbiorów oraz Kredyt i lichwa w ekonomii
samborskiej w XVIII wieku.
Na awersie monety został przedstawiony fragment
sali sejmowej. Na rewersie znajduje się portret
Romana Rybarskiego, a po jego lewej stronie cytat
z dzieła Przyszłość gospodarcza Polski: „Naród nie
jest abstrakcją, lecz żywą całością historyczną”.
Powyżej znajdują się daty urodzin i śmierci Romana
Rybarskiego.
Grzegorz Jeż