Roman Rybarski (1887–1942) to jeden z najważniejszych polityków narodowej demokracji i zarazem czołowy polski ekonomista okresu międzywojnia. Studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uczył się ekonomii pod kierunkiem Włodzimierza Czerkawskiego oraz historii gospodarczej u Franciszka Bujaka. Był członkiem Koła Braterskiego tajnego Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i prezesem Zjednoczenia Młodzieży Narodowej. Brał udział w konferencji pokojowej po zakończeniu I wojny światowej jako ekspert polskiej delegacji. Wykładał na Politechnice Warszawskiej i Uniwersytecie Warszawskim. W roku 1926 wszedł do Wielkiej Rady Obozu Wielkiej Polski. W latach 1928–1935 posłował do sejmu, w którym przewodził klubowi Stronnictwa Narodowego. Po 1935 roku prowadził działalność pozaparlamentarną, a po wybuchu II wojny światowej zaangażował się w działalność konspiracyjną i uczestniczył w pracach Komitetu Obrony Stolicy. Aresztowany w 1941 roku przez Gestapo, został uwięziony na Pawiaku, a następnie w Auschwitz-Birkenau. W obozie stał się jednym z przywódców konspiracji, wszedł w skład tajnej Rady Wojskowej. Zmarł w wyniku wycieńczenia i choroby w marcu 1942 roku.

Rybarski był zwolennikiem umiarkowanego liberalizmu. Autor Psychologii społeczno-gospodarczej bronił idei wolnego rynku jako koncepcji najbardziej zgodnej z naturą człowieka i najlepiej służącej pomnażaniu bogactwa. Zwalczał etatyzm, przeciwstawiając się procesom nadmiernej regulacji gospodarki. Przestrzegał przed zagrożeniami związanymi z autorytarną polityką państwa i przerostem biurokracji jako czynnikami nieuchronnie prowadzącymi ku stagnacji i uwiądowi społeczeństwa.

Jednocześnie cała działalność publiczna Rybarskiego została podporządkowana idei narodowej. Uczony podkreślał, że każdy naród podąża sobie właściwą drogą rozwoju, kreując niepowtarzalną kulturę i dokonując charakterystycznych dla siebie wyborów.

Przekonania moralno-prawne powodują ukształtowanie się określonych norm, które formują się w określonym kontekście historycznym – dla każdego narodu innym. Dlatego wartości i moralność są silniejszymi czynnikami więzi społecznej niż interes ekonomiczny.

Źródeł rozwoju państwa polskiego upatrywał w wytrwałym pomnażaniu majątku. Podkreślał, że kluczem do powstania silnej Polski jest ukształtowanie licznej klasy średniej z rodzimym kapitałem pozyskanym dzięki oszczędnościom. Politykę programów socjalnych uzależniał od wzrostu dobrobytu, który powinien być uzyskany własnym wysiłkiem, by uchronić państwo i naród przed nadmiernym wpływem podmiotów zewnętrznych realizujących cele sprzeczne z interesem narodowym gospodarza.

Najważniejsze prace Rybarskiego: Marka polska a polski złoty, trzytomowy System ekonomii politycznej (Rozwój życia gospodarczego i idei gospodarczych, Teoria gospodarstwa społecznego, Psychologia społeczno-gospodarcza), Naród, jednostka i klasa, Polityka i gospodarstwo, Przyszłość gospodarcza świata, Podstawy narodowego programu gospodarczego. Wśród dzieł obejmujących analizy historyczne należy wymienić: Skarbowość Polski w dobie rozbiorów oraz Kredyt i lichwa w ekonomii samborskiej w XVIII wieku.

Na awersie monety został przedstawiony fragment sali sejmowej. Na rewersie znajduje się portret Romana Rybarskiego, a po jego lewej stronie cytat z dzieła Przyszłość gospodarcza Polski: „Naród nie jest abstrakcją, lecz żywą całością historyczną”. Powyżej znajdują się daty urodzin i śmierci Romana Rybarskiego.

Grzegorz Jeż

Numizmaty powiązane z artykułem