Szesnasta moneta serii przedstawia Zygmunta III z dynastii Wazów, syna króla Szwecji Jana III i Katarzyny Jagiellonki, córki Zygmunta I Starego. Walczył o polski tron z arcyksięciem Maksymilianem Habsburgiem. Obrany na polskiego króla i koronowany w 1587 r., po śmierci ojca w 1592 r. objął również tron szwedzki. W 1599 r. szwedzki sejm ogłosił jego detronizację. Zygmunt III toczył liczne wojny i rozszerzył terytorium Polski do największych w dziejach rozmiarów. Był to także okres wielkiej prosperity gospodarczej Rzeczypospolitej, choć sam król nie zyskał pochwały ani u współczesnych, ani u potomnych.

Na rewersie monety widnieje przeniesione z medalu popiersie króla (według obrazu pędzla Marcella Bacciarellego) profilem w prawo, z wąsami i bródką, w wysokim kapeluszu ze szkofią, w dużym koronkowym kołnierzu, w kaftanie z guzkami i płaszczu z haftem oraz z Orderem Złotego Runa na łańcuchu.

Na awersie monety umieszczono nieznacznie skrócony tekst z rewersu medalu (w tłumaczeniu): Jana króla szwedzkiego syn, Zygmunta I z matki Katarzyny wnuk, obrany Roku Pańskiego 1587 dnia 19 sierpnia, pojmawszy w niewolę Maksymiliana Austriaka, współzawodnika do tronu, koronowany 27 grudnia, królestwo szwedzkie utracił dla stałości w wierze katolickiej. Za jego panowania sąsiedni Polsce nieprzyjaciele po wielekroć zgromieni, Smoleńsk przez niego samego wzięty, z Turkami chwalebny pokój zawarty, wojny domowe przytłumione. Umarł w Warszawie na Zamku, który odnowił, roku pańskiego 1632, mając lat 66, w 45. roku panowania, dnia 30 kwietnia.

Zygmunt Waza urodził się w 1566 r. w Szwecji, na zamku w Gripsholm, gdzie do 1567 r. więziono jego rodziców. Królewicz wychowywany przez jezuitów stał się gorliwym katolikiem, niechętnym innowiercom. Jego oponentem był m.in. Jan Zamoyski, wielki humanista epoki. Roszczenie Zygmunta do korony szwedzkiej po jej utracie w 1599 r. było przyczyną długoletnich wojen. Równie niepopularna w Rzeczypospolitej polityka prohabsburska prowadziła do konfliktów z Turcją, a zbrojna interwencja w Moskwie (tzw. dymitriady i krótkotrwałe osadzenie na tronie carów syna Władysława) skończyła się niepowodzeniem. Zygmunt był dwukrotnie żonaty – z Anną i Konstancją Habsburżankami, doczekał się sześciorga dzieci, wśród nich późniejszych królów Polski Władysława i Jana Kazimierza. Przeniósł swą rezydencję do Warszawy oraz zapisał się jako wybitny mecenas i protektor sztuki czasu manieryzmu i wczesnego baroku. Zmarł w Warszawie w 1632 r. i został pochowany na Wawelu.

Marta Męclewska

Numizmaty powiązane z artykułem