Polska była ostatnim państwem Europy Środkowej, w którym po upadku rządów komunistycznych doszło do wolnych wyborów parlamentarnych. Wpływ na to miał ewolucyjny charakter zmian ustrojowych, zapoczątkowanych obradami okrągłego stołu, a następnie polityka rządu Tadeusza Mazowieckiego, który postanowił przeprowadzić w pierwszej kolejności demokratyczne wybory samorządowe (maj 1990). Później zaś pogrążona w coraz ostrzejszym sporze politycznym elita ruchu „Solidarności” zdecydowała o rozpisaniu powszechnych wyborów prezydenckich. Ich zwycięzca, Lech Wałęsa, wszedł w wielomiesięczny spór z większością sejmu kontraktowego na temat kształtu ordynacji wyborczej. Wszystko to sprawiło, że wolne wybory do Sejmu przeprowadzono dopiero 27 października 1991 r.

Uczestniczyło w nich jedynie 43,2% uprawnionych, do czego przyczyniło się rozczarowanie wielu obywateli kierunkiem przemian politycznych i gospodarczych zapoczątkowanych w 1989 r. Ponieważ proporcjonalna ordynacja nie przewidywała progu wyborczego, w Sejmie znaleźli się przedstawiciele aż 24 ugrupowań, z których największą liczbą posłów (zaledwie 62) dysponowała Unia Demokratyczna. Skalę rozdrobnienia politycznego w tych wyborach do Sejmu dobrze też ilustruje fakt, że czternaście partii zdobyło mniej niż dziesięć mandatów, z czego siedem – zaledwie po jednym.

Na marszałka sejmu został wybrany lider Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego prof. Wiesław Chrzanowski. Sejm I kadencji powołał w grudniu 1991 r. rząd Jana Olszewskiego, a po jego upadku, przyspieszonym przez kryzys lustracyjny (4 czerwca 1992 r.), i nieudanej misji Waldemara Pawlaka – w lipcu 1992 r. rząd Hanny Suchockiej. Udzielenie wotum nieufności temu ostatniemu gabinetowi w maju 1993 r. skłoniło prezydenta Wałęsę do rozwiązania parlamentu i rozpisania przedterminowych wyborów. Najważniejszym dokonaniem Sejmu I kadencji było uchwalenie tzw. małej konstytucji, która weszła w życie 17 października 1992 r.



Na awersie monety znajdują się portret Prezesa Rady Ministrów w latach 1991–1992 Jana Olszewskiego, fragment schematu miejsc w sali posiedzeń Sejmu oraz stylizowana urna wyborcza.

Na rewersie zostały przedstawione fragment kompleksu zabudowań sejmowych z centralnie umieszczonym budynkiem mieszczącym sale posiedzeń Sejmu oraz fragment budynku Senatu. Na pierwszym planie umieszczono stylizowany fragment karty wyborczej z orłem Państwowej Komisji Wyborczej.

Antoni Dudek

Numizmaty powiązane z artykułem