Urodzony 18 VI 1949 r. w Warszawie, w inteligenckiej rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych. Po ukończeniu studiów prawniczych na Uniwersytecie Warszawskim przeniósł się w 1971 r. do Sopotu i podjął pracę naukową na Uniwersytecie Gdańskim. Specjalizował się w prawie pracy. W 1980 r. obronił rozprawę doktorską, a w 1990 r. habilitację; w 1996 r. został profesorem nadzwyczajnym.

W drugiej połowie lat 70. wszedł w krąg twórców Wolnych Związków Zawodowych. Uczył robotników na tajnych spotkaniach prawa pracy, pisywał do podziemnego „Robotnika Wybrzeża”. W tym czasie poznał swoją przyszłą żonę – Marię Helenę z domu Mackiewicz. Pobrali się w 1978 r.

W czasie sierpniowego strajku w Stoczni Gdańskiej został jednym z doradców Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Współredagował zapisy statutu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, był szefem Biura Interwencyjnego gdańskiego Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego i członkiem Zarządu Regionu Gdańskiego. W stanie wojennym był internowany na blisko rok w Strzebielinku. Współorganizował strajki w maju i sierpniu 1988 r. w Stoczni Gdańskiej, torując drogę do legalizacji związku.

W wyborach czerwcowych 1989 r. został senatorem, a równocześnie jako I zastępca przewodniczącego faktycznie kierował „Solidarnością” podczas zaangażowania Lecha Wałęsy w kampanię przed wyborami prezydenckimi. Wszedł do Kancelarii Prezydenta RP jako minister stanu ds. bezpieczeństwa narodowego. Wobec ostrego sporu z prezydentem odszedł z Kancelarii. Od II 1992 do VI 1995 r. pełnił funkcję prezesa Najwyższej Izby Kontroli.

Jako minister sprawiedliwości od VI 2000 r. w rządzie Akcji Wyborczej „Solidarność” zyskał wielkie poparcie społeczne dzięki energicznej walce z przestępczością zorganizowaną i korupcją. Rok później został pierwszym prezesem nowej partii – Prawa i Sprawiedliwości. Jesienią 2002 r. wygrał wybory na urząd prezydenta Warszawy. Doprowadził do otwarcia 1 VIII 2004 r. Muzeum Powstania Warszawskiego, rozpoczęcia budowy Centrum Nauki „Kopernik”, a przede wszystkim do ograniczenia plagi korupcji przy zamówieniach publicznych w mieście.

Te sukcesy pomogły mu odnieść zwycięstwo w walce o urząd prezydenta RP w październiku 2005 r. Wobec szybko odbudowujących się wpływów imperialnych Rosji pod rządami Putina starał się stworzyć oś współpracy energetycznej, która uwolniłaby Europę Wschodnią od szantażu gazowego. Był inicjatorem akcji dyplomatycznej, która ocaliła Gruzję, kiedy rosyjskie czołgi zbliżały się do Tbilisi. Podtrzymywał szczególnie dobre stosunki z bezpośrednimi sąsiadami: Litwą i Czechami, starał się także o zachowanie strategicznych relacji z Ukrainą.

Prowadził konsekwentną politykę historyczną, która miała przypomnieć nowym pokoleniom Polaków dumę narodową i szacunek dla zapomnianych bohaterów walk o wolność Rzeczypospolitej. Uhonorował Orderem Orła Białego tak znakomite postaci, jak abp. Ignacy Tokarczuk, Andrzej Gwiazda i Anna Walentynowicz. Pośmiertnie odznaczył Zbigniewa Herberta, rtm. Witolda Pileckiego, gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”. Zainicjował ustanowienie Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Chciał upamiętnić bohaterską ofiarę żołnierzy polskich, zamordowanych w Katyniu, w 70. rocznicę tej zbrodni. Wraz z towarzyszącymi mu na pokładzie prezydenckiego samolotu 95 osobami, w tym także jego żoną Marią, zginął w czasie podejścia do lądowania nad smoleńskim lotniskiem 10 IV 2010 r. Doczesne szczątki pary prezydenckiej spoczęły w krypcie wawelskiej – obok grobu marszałka Piłsudskiego.

Prof. Andrzej Nowak

Numizmaty powiązane z artykułem