Na mocy traktatu wersalskiego Polska otrzymała wąski pas wybrzeża (ok. 140 km z Półwyspem Helskim włącznie) i prawo do korzystania z portu w Gdańsku. W praktyce jednak, w związku ze szczególnym statusem Gdańska jako Wolnego Miasta, wykorzystanie istniejącego portu na potrzeby militarne i handlowe Polski nie było w pełni możliwe. W 1920 r., kilka miesięcy po uroczystości zaślubin Polski z morzem, Ministerstwo Spraw Wojskowych oddelegowało inż. Tadeusza Wendę do wyznaczenia dogodnej lokalizacji pod budowę przyszłego portu.

W czerwcu 1920 r. Tadeusz Wenda złożył sprawozdanie z przeprowadzonych oględzin i obserwacji Wybrzeża. Dogodne położenie Gdyni zapewniające m.in. osłonięcie od wiatrów przez Półwysep Helski, odpowiednia głębokość wody przy brzegu oraz bliskość stacji kolejowej zaważyły na wyborze tego właśnie miejsca. Później wszystko potoczyło się dość szybko. W ciągu dwóch lat (1921–1923) powstał Tymczasowy Port Wojenny i Schronisko dla Rybaków. Jednocześnie w 1921 r. Wenda przygotował koncepcję portu właściwego o zdolności przeładunkowej 6 mln ton.

Rok później, 23 września 1922 r., Sejm RP przyjął ustawę o budowie portu w Gdyni. W artykule 1 dokumentu czytamy: „Upoważnia się Rząd do poczynienia wszelkich niezbędnych zarządzeń celem wykonania budowy portu morskiego przy Gdyni na Pomorzu, jako portu użyteczności publicznej”. Datę podjęcia uchwały przyjmuje się za formalny początek Portu Gdynia.

Awers monety o nominale 20 zł przedstawia plan gdyńskiego portu. Jako wzór posłużył plan w postaci światłokopii kolorowanej ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni wykonany przez Leona Wilbika na podstawie projektu Tadeusza Wendy. Plan sporządzono prawdopodobnie ok. 1936 r. Ukazuje on stan portu na ten rok, a także Kanał Przemysłowy (który ostatecznie nigdy nie powstał), część magazynów portowych oraz nabrzeży i basenów znajdujących się w planach budowy na kolejne lata.

Na rewersie widnieje popiersie Tadeusza Wendy wykonane na podstawie fotografii portretowej z 1918 r., która jest przechowywana w zbiorach Muzeum Miasta Gdyni. Ukazane na pierwszym planie fragmenty portalu dźwigu bramowego o ażurowej konstrukcji były używane w czasach Wendy i obecnie. Dźwigi w tle to już urządzenia współczesne. Przeszłość spotyka się z teraźniejszością portu.

dr Anna Śliwa

Numizmaty powiązane z artykułem