Odrodzone po 123 latach zaborów państwo polskie, podporządkowując się decyzji traktatu wersalskiego z 1919 r., pozostawiło w granicach państwa niemieckiego prastare zachodnie ziemie piastowskie wraz z ponadmilionową rzeszą autochtonów polskich. Wielu przeniosło się wtedy do Polski. Nie wszyscy jednak pogodzili się z decyzją mocarstw. Ci, którzy postanowili zostać, po licznych konsultacjach z polskimi środowiskami utworzyli 27 sierpnia 1922 r. w Berlinie Związek Polaków w Niemczech (ZPwN).

Organizacja zobowiązała się do uzyskania dla ludności polskiej w Niemczech pełnych praw mniejszości narodowych oraz obrony jej interesów we wszystkich dziedzinach życia społecznego i kulturalnego.

Wrogie państwo niemieckie w tym samym roku zakazało polskim organizacjom posługiwania się wizerunkiem Orła Białego oraz biało-czerwonym sztandarem, ponieważ były to już oficjalne symbole odrodzonej Polski. W odpowiedzi Rada Naczelna ZPwN postanowiła stworzyć własny znak tożsamości narodowej, który miał podkreślać odrębność narodową Polaków w państwie czarnego orła.

Związek wielokrotnie ogłaszał konkursy na „znak polskości”, jednak bez powodzenia. Dopiero kiedy w listopadzie 1932 r. zadanie to powierzono młodej studentce Akademii Sztuk Pięknych, znakomitej graficzce Janinie Kłopockiej, uczennicy Władysława Skoczylasa, pojawiła się szansa na realizację projektu.

Artystka urodziła się w 1904 r. w wielkopolskim Koźminie. Od czwartego roku życia wychowywała się i kształciła w cesarskim Berlinie, ale dzięki rodzicom Janowi i Mariannie ukochała wszystko, co polskie i słowiańskie – to uczucie było zawsze inspiracją jej twórczości i pracy społecznej. Pewnie dlatego już podczas pierwszego spotkania 8 listopada 1932 r. w Domu ZPwN w Berlinie z taką łatwością uchwyciła sens sugestii kierownika Rady Naczelnej dr. Jana Kaczmarka, aby znak był bliski Polakom i tak prosty, by każde dziecko mogło go bez trudu narysować na piasku.

Na kolejnym spotkaniu Kłopocka przedstawiła projekt graficzny symbolu ZPwN – stylizowany bieg Wisły z zaznaczonym w jej górnym odcinku Krakowem, kolebką kultury polskiej; biały znak umieściła na prostokątnym czerwonym tle. Dzięki prostocie rysunku i artystycznemu wyczuciu projekt został natychmiast zaakceptowany.

Nazwę zaproponował 19-letni poeta Edmund Osmańczyk. Z połączenia dwóch słów: „rodzina” i „godło” powstało „Rodło”, które ogłoszone na zebraniu ZPwN 3 grudnia 1932 r. do dziś symbolizuje łączność Polaków przebywających poza ojczyzną z narodem polskim i jego kulturą.



Na rewersie monety znajduje się Rodło – znak przedstawiający bieg rzeki Wisły wraz z zaznaczonym Krakowem. Awers przedstawia „5 Prawd Polaków” ogłoszonych w marcu 1938 r. na berlińskim Kongresie Polaków w Niemczech zorganizowanym przez ZPwN, będących podstawą ideową działalności Związku.

Krzysztof Kłopocki

Numizmaty powiązane z artykułem